Ο ΗΡΑΚΛΕΙΤΟΣ ΚΑΙ ΤΟ ΔΙΚΑΙΟ

Ο ΗΡΑΚΛΕΙΤΟΣ ΚΑΙ ΤΟ ΔΙΚΑΙΟ 25 νης, (αν και όχι συστηματικής), φιλοσοφικής σκέψης, 43 (της επονομαζόμενης ως προσωκρατικής 44 / 45 ). Στην περιοχή γεννήθηκε και έζησε και ο Ηράκλειτος, η σκέ- ψη του οποίου γοήτευσε και γοητεύει το σύνολο των φιλοσόφων. 46 Μια σκέψη ζώσα, νέα, και πάντα επίκαιρη, 47 παρότι συχνότατα δύσκολη, 48 υπαινικτική, ιδιότυ- πη, σκοτεινή και αμφίσημη, γεγονός που είχε ως συνέπεια να της αποδίδεται ανά- λογα με την ιστορική στιγμή, τον συγγραφέα και το εκάστοτε φιλοσοφικό/πολιτι- κό ρεύμα, συγκεκριμένη στοχαστική ταυτότητα και διάθεση. Στην πραγματικότη- τα πολλοί συγγραφείς και φιλόσοφοι είτε ελαυνόμενοι είτε ανεπιγνώστως εγκλω- βισθέντες από τη δική τους υποκειμενική θεώρηση των πραγμάτων 49 είτε από το προσωπικό τους φιλοσοφικό πρίσμα/παράθυρο, προχώρησαν σε ανάλογη ερμη- 43.  Βλ. σχετικά Ι. Δεσποτόπουλου «Μελετήματα...», σελ. 14-15. Όπως δε σημειώνει και ο Κ. Τσα- φαράς «Ηράκλειτος», σελ. 7, ο χρόνος εκδήλωσης των σκέψεων του Ηράκλειτου έλαβε χώρα στο μεταίχμιο, όταν ο φιλοσοφικός στοχασμός δεν είχε ακόμη διαρρήξει πλήρως το πέπλο του μύθου. 44.  Με τον όρο προσωκρατικοί δεν εννούνται μόνον οι φιλόσοφοι πριν τον Σωκράτη αλλά και σύγχρονοι του, όπως και μεταγενέστεροι του. Ο όρος δηλ. δεν έχει χρονολογική σημασία αλλά, κυρίως, φιλοσοφική, βλ. έτσι Κ. Παπαλεξίου «Εισαγωγή στην οντολογία...», σελ. 65. 45.  Βλ., όμως, και αντίθετη άποψη David Hamlyn «Sensations and perception: a history of the philosophy of perception», εκδόσεις Routledge et P. Kegan, London, 1961, σελ. 8, ότι δηλ. οι προσωκρατικοί δεν έκαναν καμία προσπάθεια να φιλοσοφήσουν ή να εγείρουν γνωσιολο- γικά ζητήματα. 46.  Αφού καθόρισε πρώτος «τον ιδιαίτερο στόχο προς τον οποίο αυτόνομα σκοπεύει η φιλοσο- φική διαλεκτική σκέψη», βλ. έτσι Β. Φράγκος «Ηράκλειτος, προδρομικός...», σελ. 1218. Μόνον ο K. Popper, (βλ. σχετική κριτική στο έργο του Γ. Φαράντος «Η πολιτική...», σελ. 107), επιχείρη- σε, ανεπιτυχώς, να αποδώσει στον Ηράκλειτο χαρακτήρα ιστορικιστού, (σύμφωνα με τη δι- δασκαλία του ιστορικισμού η ιστορία κυριαρχείται από ιδιαίτερους ιστορικούς και εξελικτι- κούς νόμους, των οποίων η ανακάλυψη θα έδιδε τη δυνατότητα πρόβλεψης της ανθρώπι- νης μοίρας). 47.  Αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο το Παγκόσμιο Συμβούλιο Ειρήνης, (βλ. σχετικά και Θ. Κεσσίδη «Ηράκλειτος», σελ. 11), σημείωσε το 1961 μια σημαντική επέτειο, ήτοι τα 2.500 χρό- νια από τη γέννηση του Εφέσιου. Ο Διαμαντής Κούτουλας «Δεν μπορεί η λογική να συλλά- βει την πραγματικότητα;» (https://diamantiskoutoulas.blogspot.com .2017), σημειώνει ότι θα μπορούσε με τον Ηράκλειτο να έχει «τελειώσει» η Φιλοσοφία. 48.  O W.B. Stanford «Ambiguity in Greek Literature», Oxford 1939, σελ. 75, χαρατήρισε τη γραφή του Ηράκλειτου ως «εσωτερική γραφή». Πρόκειται δηλ. για στοχασμό που δεν κινείται μονο- γραμμικά -όπως κινείται συνήθως κάθε σκέψη- αλλά πολυγραμμικά, βλ. και Θ. Βέϊκου «Ο θά- νατος στη σκέψη...», σελ. 11. 49.  «Οι σχολιαστές ήταν τελείως πρόθυμοι να δηλώσουν τους δικούς τους στόχους και συνε- πώς μερικές φορές και οι προσωπικές τους γνώμες αποδίδονται στον Ηράκλειτο», βλ. έτσι R. Geldard «Ηράκλειτος», σελ. 174. Προς αποφυγή ανάλογης εκτροπής επιλέγεται κατά πρώτον η γραμματική ερμηνεία των αποσπασμάτων του Ηράκλειτου, η οποία, (κατά δεύτερον), συν- δυάζεται με τη συνολική σκέψη του στοχαστή. Όσο δηλ. πλησιέστερα στο τότε ισχύον γλωσ- σικό και ιστορικό πλαίσιο κινείται κανείς τόσο λιγότεροι οι κίνδυνοι «προβολής» ή απόδοσης στην Ηρακλείτεια θεώρηση προσωπικών υποκειμενικών αντιλήψεων.