Ο ΗΡΑΚΛΕΙΤΟΣ ΚΑΙ ΤΟ ΔΙΚΑΙΟ

Ο ΗΡΑΚΛΕΙΤΟΣ ΚΑΙ ΤΟ ΔΙΚΑΙΟ 26 νεία των σκέψεων του, 50 (μερικοί επιχείρησαν και επιχειρούν να οικειοποιηθούν δογματικά τις απόψεις του 51 προς στήριξη συχνά ευτελών προσωπικών ή «πολι- τικών-ιδεολογικών» στοχεύσεων τους 52 ), καταλήγοντας ακόμη και σε διαμετρικά αντίθετα συμπεράσματα. 53 Όπως σημείωνε και ο O. Spengler 54 «η σκέψη του Ηρά- κλειτου μοιάζει με τη ψυχή του Άμλετ: όλοι την καταλαβαίνουν αλλά ο καθένας δι- αφορετικά». Συμπληρώνει ο Ν. Ταμπάκης 55 : «οι κατοπινοί δεν έπαψαν και ίσως δεν θα πάψουν ποτέ να ερμηνεύουν τον Ηράκλειτο ο καθένας με τον δικό του τρόπο, ανάλογα και με την εποχή του». 56 / 57 Ο Κ. Γεωργούλης 58 σημειώνει, (συμπυκνώνο- ντας), εύστοχα: «ο σοσιαλισμός με τον Lassale, ο αναρχισμός με τον Proudon και ο αριστοκρατισμός με τον Nietzsche διαμφισβητούν ως προπάτορα τους τον Εφέσιο φιλόσοφο». Στο σημείο αυτό ισχύει για τον Ηράκλειτο ο «αφορισμός» του L. Wittgenstein 59 ότι ο «φιλόσοφος δεν είναι πολίτης κάποιας κοινότητας ιδεών. Αυτό είναι που τον 50.  «Όπως κάθε μεγάλος δημιουργός, έτσι και ο Ηράκλειτος δεν μπόρεσε να μείνει αλώβητος από τον υποκειμενισμό των μελετητών του», βλ. έτσι Ε. Ρούσσος «Ηράκλειτος», σελ. 44 και Θ. Χρηστίδης «Ο Ηράκλειτος...», σελ. 68. 51.  «Βρήκαν στις σημαίνουσες ρήσεις του Ηράκλειτου μια εκπληκτική πρόβλεψη των δικών τους πε- ποιθήσεων», W.K.C. Gutherie «Ηράκλειτος...», σελ. 23. Βλ. σχετικά και J. Brun «Ηράκλειτος, σελ. 8. 52.  Χαρακτηριστικό ακραίο παράδειγμα υποκειμενικής σύλληψης των σκέψεων του Ηράκλειτου αποτελεί ο George Thomson «Studies in Ancient Greek Society», (Βλ. Α. Κυριαζόπουλος «Προ- σωκρατικοί...», σελ. 270 και 261), ο οποίος ισχυρίστηκε ότι η σκέψη του Ηράκλειτου, (αναφο- ρικά με την υπ' αριθμ. 90 περικοπή, η οποία παραδίδεται από τον Πλούταρχο), ότι «πυρός τε ανταμοιβή τα πάντα και πύρ απάντων όκωσπερ χρυσού χρήματα και χρημάτων χρυσός», (τα πάντα προκύπτουν από τη μεταλλαγή της φωτιάς και με τη σειρά τους όλα γίνονται φω- τιά, όπως το χρυσάφι γίνεται χρήμα και το χρήμα χρυσάφι), αποτελεί ιδεολογική αντανάκλα- ση της οικονομίας που στηρίζεται στην εμπορευματική παραγωγή (sic). Σε προέκταση ανά- λογης δογματικής προσέγγισης κάθε ρήση του Ηράκλειτου εκτιμάται και αξιολογείται κατά το εκάστοτε αυθαίρετο υποκειμενικό δοκούν, μακράν ιστορικών, συντακτικών, τελολογικών και γλωσσικών παραμέτρων. 53.  Η όποια αντίθεση με παγιωμένες απόψεις αναφορικά με την Ηρακλείτεια σκέψη οφείλεται σε αυτό που ο Ν. Δενδρινός, «Κήρυγμα...», σελ. 14, χαρακτηρίζει ως «μαχόμενη φιλοσοφία». 54.  «Heraklit: Reden und Aufsatze», Munchen, 1938 σελ. 3. 55.  «Ηράκλειτος...», σελ. 75. 56.  Βλ. ακόμη Ο. Ουάϊλντ «Η μπαλάντα...», σελ. 96, «πολλοί είπαν ότι οι ηθοποιοί μας δίνουν δι- κούς τους Άμλετ ... Για να πούμε την αλήθεια Άμλετ του Σαίξπηρ δεν υφίσταται. Αν ο Άμλετ έχει μια συγκεκριμένη καλλιτεχνική μορφή, άλλο τόσο έχει και τη θολούρα της ζωντανής ύπαρξης ... Είναι τόσοι οι Άμλετ όσες κι οι μελαγχολίες». Είναι τόσες οι προσεγγίσεις στο έργο του Ηράκλειτου όσοι και μελετητές του. Βλ. σχετικά με την «κακοποίηση» του έργου του Ηρά- κλειτου και Α. Γεωργίου «Ηράκλειτος. Ο ηττημένος...», σελ. 10. 57.  Βλ. ενδεικτικά και κριτική Ζ. Πλεχάνωφ στον Α. Ελευθερόπουλο, ( Κ. Αξελού «Ο Ηράκλειτος...», σελ. 174), αναφορικά με την πατρότητα, την ακρίβεια του σχολιασμού και την «ορθή» ιδεο- λογική κατεύθυνση της Ηρακλείτειας σκέψης. 58.  «Προσωκρατικοί», σελ. 390. 59.  «Αφορισμοί...», σελ. 39.