ΑΣΤΙΚΟΣ ΚΩΔΙΚΑΣ

2 ΓΕΝΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ Άρθ. 1 ΓΕΝΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ φωση επιτυγχάνεται τελικά με τον κρατικό καταναγκασμό. Η ρύθμιση της συμπεριφο- ράς του ανθρώπου στην κοινωνία από το δίκαιο αποτελεί ρύθμιση ετερόνομη, για- τί η συμπεριφορά του ανθρώπου δεν προσδιορίζεται από τη δική του βούληση, αλ- λά από τη βούληση του κράτους ή της κοινωνίας. Η κρατούσα σήμερα γνώμη δέχε- ται πως ο κανόνας δικαίου είναι απόφανση νομικής ρύθμισης, σύμφωνα με την οποία όταν συντρέχουν οι προϋποθέσεις, επέρχονται τα ορισθέντα έννομα αποτελέσματα. (βλ. Σπυριδάκη , Εγχειρίδιο αστικού δικαίου, σελ. 7, Καράκωστα ό.π. σελ. 5). 2. Δίκαιο και ηθική: Κανόνες συμπεριφοράς του ανθρώπου, εκτός από το δίκαιο, επιβάλλει και η ηθική, η οποία καθορίζει ποια είναι η ηθική συμπεριφορά του αν- θρώπου. Ηθική πράξη είναι η συμπεριφορά που απευθύνεται προς το αγαθό (βλ. Μιχελάκη , Εισαγωγή εις το δίκαιο και εις την επιστήμη του δικαίου, σελ. 34). Η ηθι- κή, δηλαδή, αποτελεί αυτόνομη ρύθμιση της συμπεριφοράς του ανθρώπου, καθόσον η τελευταία δεν επιβάλλεται στον άνθρωπο από άλλη θέληση, αλλά απορρέει από τη συνείδησή του, σε αντίθεση με το δίκαιο το οποίο αποτελεί ετερόνομη ρύθμιση, κα- θόσον τούτο προσδιορίζεται από τη βούληση του κράτους ή της κοινωνίας. Η ηθική διέπει όχι μόνο τις πράξεις του ανθρώπου, αλλά και τα κίνητρά του, απευθύνεται δη- λαδή στη συνείδησή του (βλ. Παπαντωνίου , ΓενΑρχ του αστικού δικαίου, παρ. 2, σελ. 19). Συνολικά, το δίκαιο και η ηθική διαφέρουν ως προς τους επιδιωκόμενους σκο- πούς, καθώς το μεν πρώτο στοχεύει στη ρύθμιση του κοινωνικού βίου, η δε ηθική στην ηθική τελειότητα του ανθρώπου. Περαιτέρω, διαφοροποιούνται ως προς την πη- γή προέλευσης, καθώς η μεν ηθική αποτελεί ρύθμιση αυτόνομη πηγάζουσα από την ανθρώπινη συνείδηση, επιβαλλόμενη από την κρατική βούληση, το δε δίκαιο ρύθμι- ση ετερόνομη. Επιπλέον, διαφοροποιούνται και ως προς το περιεχόμενό τους, καθώς η μεν ηθική επιτάσσει και απαγορεύει μόνο, το δε δίκαιο γεννά και δικαιώματα. Τέλος, η μεν ηθική αποτελεί αυστηρή ρύθμιση, καθώς κρίνει τα κίνητρα και επηρεάζει την ψυχοσύνθεση του ατόμου, ενώ το δίκαιο περιορίζεται στην εξωτερική συμπεριφορά των κοινωνών του δικαίου. Παρά τις παραπάνω διαφορές του δικαίου και της ηθικής οι δεσμοί μεταξύ τους είναι προφανείς, καθόσον οι ηθικοί κανόνες όχι μόνο χρησι- μεύουν ως το βάθρο των περισσοτέρων κανόνων δικαίου, αλλά ο ίδιος ο νόμος συ- χνά παραπέμπει ρητώς ή σιωπηρώς στην ηθική, όπως π.χ. όταν θεωρεί άκυρη τη δι- καιοπραξία που αντιβαίνει στα χρηστά ήθη (βλ. Τούση ΓενΑρχ, παρ. 1, σημ. 11). Με τον τρόπο αυτό, δίκαιο και ηθική τέμνονται, αλλά λόγω των εγγενών διαφορών τους δεν καλύπτονται (βλ. Α. Γεωργιάδη , ΓενΑρχ Αστικού δικαίου, σελ. 6). 3. Εθιμοτυπία: Η εθιμοτυπία ρυθμίζει την εξωτερική συμπεριφορά του ανθρώπου στην κοινωνία. Πράξεις (κανόνες) εθιμοτυπίας αποτελούν π.χ. η ανταπόδοση χαιρετι- σμού, η ανταλλαγή ευχών στις εορτές, η παραχώρηση θέσης από νεότερο στον ηλικι- ωμένο. Οι κανόνες εθιμοτυπίας δεν δεσμεύουν τη βούληση των προσώπων, δεν επι- βάλλονται σ’ αυτά κατά τρόπο αναγκαστικό, αλλά η συμμόρφωση των προσώπων προς αυτούς εναπόκειται στη θέλησή τους. Οι κανόνες της εθιμοτυπίας δεν στοιχει- οθετούν δηλαδή κανόνες δικαίου. Υπάρχουν όμως περιπτώσεις που ρητώς ο νόμος παραπέμπει σ’ αυτούς, σαν σε πηγή δικαίου, όπως συμβαίνει στις περιπτώσεις της κα- λής πίστης και των συναλλακτικών ηθών (ΑΚ 200, 288, 388), με αποτέλεσμα οι κανό- 2 3