ΑΣΤΙΚΟΣ ΚΩΔΙΚΑΣ

5 ΓΕΝΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ Οι κανόνες του δικαίου γενικά Άρθ. 1 τητα, εκτός των άλλων, και για το Αστικό Δικονομικό Δίκαιο, καθόσον σύμφωνα με τα άρθρα 559 παρ. 1 και 560 αρ. 1 ΚΠολΔ, αναίρεση επιτρέπεται μόνο αν παραβιάστηκε κανόνας ουσιαστικού δικαίου. 2. Έννοια εθίμου. Το έθιμο συνιστά αυτοτελή πηγή κανόνων δικαίου (βλ. ΑΠ 695/2009 ΕφΑΔ 2009,1232, ΕλλΔνη 2011,432). Διαμορφώνεται άμεσα από τα μέ- λη μιας κοινωνίας. Για τη γέννησή του απαιτείται: α) μακρά και ομοιόμορφη άσκη- ση που μαρτυρεί σταθερή κοινή συνείδηση (υλικό στοιχείο) (βλ. ΑΠ 695/2009 ΕφΑΔ 2009,1232, ΕλλΔνη 2011,432, ΑΠ 877/2006 Δ 2006,1322 ΑΠ 815/97 ΕλλΔνη 1998,225, ΑΠ 631/2002 αδημ.). β) Κοινή συνείδηση ότι εφαρμόζεται κανόνας δικαίου (ψυχολογικό στοιχείο) (βλ. ΑΠ 695/2009 ΕφΑΔ 2009,1232, ΕλλΔνη 2011,432, ΑΠ 815/97 ό.π., ΑΠ 435/94 ΕλλΔνη 36,154, ΕφΘεσ 660/90 Αρμ 44,840). Πεποίθηση ότι ενεργούν στα πλαίσια κανόνα δικαίου (βλ. ΑΠ 435/94 ΕλλΔνη 36,154).Η κοινή συνεί- δηση εκδηλώνεται και σιωπηρά (βλ. Μπαλή ΓενΑρχ παρ. 2). Μακρά και ομοιόμορφη πρακτική. Ζήτημα πραγματικό το αν συντρέχουν οι προϋποθέσεις για τη δημιουργία εθίμου (βλ. ΑΠ 72/79 ΝοΒ 1978,1354). Μπορεί να γεννηθεί ως κανόνας δικαίου (βλ. ΕφΑθ 11314/79 ΝοΒ 28,841). Μπορεί να αναφέρεται σε ορισμένη τάξη ή επάγγελμα προσώπου (βλ. Μπαλή ΓενΑρχ παρ. 2, Σημαντήρα ΓενΑρχ σελ. 44, ΑΠ 674/99 ΕλλΔνη 41,383), σε πολίτες ολόκληρου κράτους ή τμήματος αυτού (βλ. ΑΠ 674/99 ό.π.). Δεν πρέπει να αντίκειται στη λογική και την ηθική τάξη (βλ. ΕφΘεσ 660/90 Αρμ 44,840, ΕφΑθ 11314/79 ΝοΒ 28,841, ΠΠρΑθ 3100/99 ΝοΒ 47,1600). Δεν είναι ανεκτή η δη- μιουργία ειδικού εθίμου που έρχεται σε αντίθεση με τις αρχές της ηθικής ή της δη- μόσιας τάξης (βλ. ΠΠρΑθ 3100/99 ΝοΒ 47,1600, ΕφΘεσ 660/90 Αρμ 44,840). Ως τέ- τοιο νοείται και το σχηματιζόμενο μέσα σε συγκεκριμένη ομάδα που αυτοπροσδιο- ρίζεται με βάση φυλετικά χαρακτηριστικά (βλ. ΠΠρΑθ 3100/99 ΝοΒ 47,1600). Έθιμο που αντιβαίνει στη δημόσια τάξη δεν λαμβάνεται υπόψη, παρότι, εφόσον φέρει τα προσδιοριστικά στοιχεία, εξακολουθεί να χαρακτηρίζεται ως έθιμο (βλ. Παπαντωνίου ό.π. σελ. 41). Δεν επιτρέπεται να καταργεί διάταξη αναγκαστικού δικαίου (βλ. ΑΠ Ολ 9/95 ΝοΒ 44,176, ΑΠ 943/2000 ΕλλΔνη 42,114). Για να υπερισχύσει αντίθετης συμ- φωνίας πρέπει να έχει χαρακτήρα αναγκαστικού δικαίου (βλ. ΕφΑθ 2633/80 ΝοΒ 28,1548). Συνταγματικό έθιμο με το οποίο παρέχεται νομοθετική εξουσιοδότηση (βλ. ΑΠ 442/72 ΕΕργΔ 32,787, ΕφΑθ 1127/77 ΕΕργΔ 36,184). Δεν δημιουργείται έθιμο όταν λείπει το στοιχείο της κοινής συνείδησης για τη δημιουργία δικαίου (βλ. ΑΠ 575/85 ΝοΒ 34,205). Δεν υπάρχει έθιμο όταν μια συμπεριφορά τηρείται από συνή- θεια ή από λόγους ηθικής (βλ. Φίλιο ΓενΑρχ παρ. 2). Με την επί μακρό χρόνο σταθερή εκδήλωση ορισμένης συμπεριφοράς ή συγκεκριμένου τρόπου ενέργειας δημιουργεί- ται συναλλακτική συνήθεια (βλ. ΑΠ 1128/2006 ΕλλΔνη 2009,1081). Η επιχειρηματική συνήθεια μπορεί να αποτελέσει τη βάση σιωπηρής συμφωνίας, ως γενεσιουργό λόγο υποχρέωσης (βλ. ΑΠ 52/94 ΕΕργΔ 54,729). Δεν προάγεται σε κανόνα δικαίου (έθιμο) εφόσον η προς αυτή συμμόρφωση δεν γίνεται με συνείδηση περί της αναγκαιότητάς της ως δικαίου. Χρησιμεύει όμως για την ερμηνεία ή συμπλήρωση των δικαιοπραξι- ών, εφόσον οι συναλλασσόμενοι εντός του κύκλου όπου έχει επικρατήσει η συνή- θεια, λογίζονται ότι την γνωρίζουν και την αποδέχονται, αν σαφώς δεν εκφράστηκαν 11