ΑΣΤΙΚΟΣ ΚΩΔΙΚΑΣ

10 ΓΕΝΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ Άρθ. 1 ΓΕΝΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ 2. Γενικοί και τοπικοί: Γενικοί είναι εκείνοι που ισχύουν σε όλη την επικράτεια και τοπικοί αυτοί που ισχύουν σε ορισμένο τμήμα της επικράτειας. Πριν την ισχύ του Αστικού Κώδικα, τοπικοί κανόνες ίσχυαν στην Επτάνησο (Ιόνιος Αστικός Κώδικας) στη Σάμο (Σαμιακός Κώδικας), στην Κρήτη (Κρητικός Κώδικας), στη δε υπόλοιπη Ελλάδα ίσχυε το Βυζαντινορωμαϊκό δίκαιο, ως κοινό δίκαιο. Σήμερα τοπικοί κανό- νες δικαίου τίθενται όταν οι περιστάσεις επιβάλλουν την αντιμετώπιση καταστάσεων που προέκυψαν σε ορισμένη περιοχή της επικράτειας, π.χ. νόμος για την αντιμετώπι- ση προβλημάτων από σεισμούς σε ορισμένη περιοχή. 3. Γενικοί και ειδικοί: Γενικοί κανόνες είναι αυτοί που ισχύουν για όλους τους πολί- τες, όπως π.χ. ο Αστικός Κώδικας. Ειδικοί αυτοί που ισχύουν για ορισμένες κατηγορί- ες προσώπων, όπως π.χ. ο νόμος για τους Έλληνες Μουσουλμάνους της Θράκης, σχε- τικά με τις οικογενειακού και κληρονομικού δικαίου σχέσεις, οι οποίες διέπονται από το θρησκευτικό νόμο αυτών. 4. Ατομικού δικαίου: Αυτοί αφορούν σε ορισμένο πρόσωπο ή κατηγορία προσώπων ή σε σχέση προσώπου με ορισμένο πράγμα, π.χ. ατομικές συνταξιοδοτήσεις κατά πα- ράβαση των κειμένων διατάξεων. Οι πιο πάνω κανόνες παρέχουν συνήθως προνόμια και αντίκεινται στην αρχή της ισότητας (άρθρο 4 του Συντάγματος) (βλ. Παπαντωνίου ό.π. σελ. 34 επ.). Μόνο εξαιρετικοί λόγοι δικαιολογούν τη θέσπισή τους. 5. Απαγορευτικοί, επιτακτικοί, επιτρεπτικοί: Απαγορευτικοί είναι οι κανόνες που απαγορεύουν ορισμένη συμπεριφορά. Επιτακτικοί είναι οι κανόνες που επιβάλλουν ορισμένη συμπεριφορά, πράξη ή παράλειψη. Για τους κανόνες αυτούς χρησιμοποιού- νται στον ΑΚ οι εκφράσεις «οφείλει», «έχει υποχρέωση». Επιτρεπτικοί κανόνες είναι εκείνοι που η τήρησή τους εξαρτάται και από την ιδιωτική βούληση. 6. Αναγκαστικού και ενδοτικού δικαίου: Κανόνες αναγκαστικού δικαίου είναι οι κανόνες που αποκλείουν στην ιδιωτική βούληση διαφορετική ρύθμιση. Πρόκειται για κανόνες δημόσιας τάξης. Κανόνες ενδοτικού δικαίου είναι εκείνοι που η ιδιωτική βούληση μπορεί να αποκλείσει την εφαρμογή τους. Για τους κανόνες αυτούς χρησι- μοποιούνται στον ΑΚ οι φράσεις «αν δεν υπάρχει αντίθετη συμφωνία», «εφόσον δεν ορίζεται διαφορετικά», «εφόσον δεν συνάγεται το αντίθετο». 7. Αυστηρού και επιεικούς δικαίου: Αυστηρού δικαίου είναι οι κανόνες που για λόγους σταθερότητας και ασφάλειας του δικαίου, δεν παρέχουν στο δικαστήριο την εξουσία να απόσχει από τη ρύθμιση που επιβάλλουν αυτοί και ειδικότερα να συνε- κτιμήσει τις ειδικές περιστάσεις της συγκεκριμένης περίπτωσης (π.χ. ΑΚ 128, 597). Επιεικούς δικαίου είναι οι κανόνες που επιτρέπουν στο δικαστήριο να λαμβάνει υπό- ψη του τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά κάθε περίπτωσης. Το κύριο νομοτεχνικό μέσο για την καθιέρωση επιεικούς δικαίου είναι οι γενικές ρήτρες, π.χ. η καλή πίστη (βλ. Παπαντωνίου ό.π. σελ. 34). 8. Αυτοτελείς και μη αυτοτελείς: Αυτοτελείς είναι οι κανόνες που ρυθμίζουν συγκε- κριμένη σχέση, χωρίς να είναι ανάγκη να συνδυασθούν με άλλους κανόνες. Μη αυτο- τελείς είναι οι κανόνες που για να έχουν σημασία πρέπει να συνδυαστούν με άλλο κα- νόνα δικαίου, όπως π.χ. η ΑΚ 947 σε σχέση με την ΑΚ 999. 26 27 28 29 30 31 32