ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ

83 Β. Αρχαία Ελληνικά Δίκαια Σωκράτης: Εγώ λοιπόν είμαι έτοιμος να υπακούσω στους νόμους. Αλλά για να μην κάνω εξ αγνοίας καμιά παρανομία κατά λάθος, θέλω καθαρά να μάθω από σας αυτό. Νομίζετε ότι η τέχνη λόγων, από την οποία με διατάζετε να απέχω, ενυπάρχει στα ορθώς λεγόμε- να ή στα μη ορθώς; Γιατί, αν ενυπάρχει στα ορθώς λεγόμενα, τότε μου λέτε να αποφεύ- γω να μιλώ ορθώς` αν ενυπάρχει στα μη ορθώς λεγόμενα, τότε μου λέτε να προσπαθή- σω να ομιλώ ορθώς. Χαρικλής ( οργισμένα ): Επειδή βρίσκεσαι σε άγνοια, Σωκράτη, θα σου το πούμε σε γλώσ- σα πιο απλή, για να το καταλάβεις. Σου απαγορεύουμε να συνδιαλέγεσαι με τους νέους καθ’ ολοκληρίαν. Ο Σωκράτης ρωτάει για την ηλικία «των νέων» και ο Χαρικλής απαντάει οι «μέχρι τριάντα ετών άνθρωποι, επειδή αυτοί δεν επιτρέπεται να γίνουν βουλευτές, γιατί δεν έχουν ακόμα φρόνηση ». Ο Σωκράτης ρωτάει, τέλος, αν θα πρέπει να απέχει και από τα αγαπημένα του θέματα «περί του δικαίου, του θείου και των άλλων τοιούτων». Χαρικλής: Και βέβαια ναι, και από τους βουκόλους επίσης` αλλιώς κι εσύ θα βρεις τα βό- δια σου (εννοεί τους μαθητές του) λιγότερα. Αυτή η σύντομη δίκη κλείνει με μια απειλή, η οποία σχετίζεται με παλαιότερη δήλω- ση του Σωκράτη κατά των συστηματικών φόνων από τους Τριάκοντα 204 . Δεν γνωρί- ζουμε εάν επιβλήθηκε άλλη ποινή στον Σωκράτη έως το 399 π.Χ., αν και εικάζουμε ότι ο Σωκράτης μάλλον θα παραβίασε τον νόμο και την «δικαστική απόφαση». Νο- μικά αυτή η «δίκη» μπορεί να αποτελέσει μέτρο σύγκρισης για την δίκη. Εδώ έχουμε μια ελλιπή διαδικασία και ένα επιεικέστατο μέτρο, στην δίκη έχουμε μια νομότυπη διαδικασία, λείπουν όμως η σύνεση και η επιείκεια των δημοκρατών δικαστών Αθη- ναίων πολιτών. OΜέλητος προσκαλεί τον Σωκράτη σε δίκη και υποβάλει γραπτές κατηγορί- ες στον άρχοντα-βασιλέα (399 π.Χ.) Ο Μέλητος αρχικά προσκαλεί 205 ( πρόσκλησις ) το 399 π.Χ., μετά από παρακίνηση του Ανύτου και με την συμπαράσταση του Λύκωνα, τον Σωκράτη σε δίκη ενώπιον δύο μαρτύρων ( κλητήρων ), πιθανόν του Άνυτου και του Λύκωνα. Στην συνέχεια υπο- βάλει γραφή ύβρεως και ακολασίας ( μήνυση ) 206 κατά του Σωκράτη στον άρχοντα- 204. Τότε, λοιπόν, ο Σωκράτης είχε κατακρίνει την τακτική των Τριάκοντα να φονεύουν Αθηναίους πο- λίτες λέγοντας: «Μου φαίνεται περίεργο, όταν κάποιος που βόσκει κοπάδι από βόδια και τα βλέ- πει να γίνονται λιγότερα, δεν ομολογεί ότι είναι κακός βουκόλος` κι ακόμα πιο περίεργο είναι, όταν κάποιος πολιτικός κάνει τους πολίτες λιγότερους, δεν αισθάνεται γι’αυτό και δεν θεωρεί τον εαυτό του κακό πολιτικό». Ξενοφών, Απομνημονεύματα στου Stone, 247. 205. Όχι εορτάσιμη ή αποφράδα ημέρα. Biscardi, 419. Harrison, 86. 206. Οι γραφές είναι δύο: η γραφή ύβρεως και η γραφή ακολασίας. Φαίνεται, ωστόσο, ότι υποβλήθη- καν ως μία γραφή, σε ένα ενιαίο «δικόγραφο». Συνοπτικά ονομάζεται από σύγχρονους συγγρα- φείς ως γραφή ασεβείας. Κατά το αττικό δίκαιο (Biscardi, 39) η γραφή ασεβείας ασκούνταν κατά εκείνων που αμελούσαν τα καθήκοντά τους έναντι του φονευθέντος συγγενούς και δεν προχω- ρούσαν στην δίωξη του φονέα, παραβιάζοντας κανόνες θρησκευτικής και οικιακής τάξης. Νομικά, συνεπώς, δεν είναι ορθό να λέμε, ότι ο Μέλητος κατέθεσε κατά του Σωκράτη γραφή ασεβείας. Άλ- λο ένδικο μέσο ήταν η φάσις ασεβείας. Harrison, 104 (σ. 3 και σ. 7).