ΝΟΜΙΚΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΤΩΝ ΔΙΑΔΙΚΤΥΑΚΩΝ ΣΥΝΑΛΛΑΓΩΝ

24 Κανόνες ή αυτορρύθμιση για το Διαδίκτυο 5. Φιλελεύθερος πατερναλισμός Μια νεότερη πρόταση αποτελεί η δυνατότητα εφαρμογής μηχανισμών παρό- τρυνσης με «ελαφρά ώθηση» 29 (σκούντημα/nudging) στον ψηφιακό κόσμο. Πρόκειται για μέθοδο που προέρχεται από τον χώρο της οικονομικής ψυχολο- γίας (behaviorial economics). Ουσιαστικά με στρατηγική χρήση των αρχικών παραμέτρων (default settings) και επιλογών της αρχιτεκτονικής του συστήμα- τος, οι χρήστες ενθαρρύνονται να επιδεικνύουν συγκεκριμένη συμπεριφορά 30 . Οι εναλλακτικές επιλογές παραμένουν ανοικτές, έτσι ώστε το άτομο να είναι ελεύθερο να αποφασίσει και να δράσει 31 . Ως γενική αρχή, η κατ’ αυτόν τον τρό- πο μεταβολή της αρχιτεκτονικής του συστήματος οδηγεί σε αλλαγή συμπεριφο- ράς των παικτών που, ωστόσο, διατηρούν την αυτονομία της βούλησης τους. Τελικώς, η τεχνολογία 32 μπορεί να χρησιμοποιηθεί κατά την εφαρμογή της με- θόδου, αλλά δεν υπαγορεύει η ίδια τους κανόνες. Πρόκειται για την σχολή της οικονομίας που επισήμως αποκαλείται «φιλελεύθερος πατερναλισμός»: Οι παί- κτες καθοδηγούνται, αλλά έχουν ελευθερία κινήσεων και δεν ποδηγετούνται/ κηδεμονεύονται 33 . Στον πρόσφατο ΓΚΠΔ η ΕΕ φαίνεται ότι, ως προς την προστασία της ιδιωτικότη- τας, ακολουθεί τέτοιου είδους τακτική, αφού η κατασταλτική παρέμβαση μει- ώνεται και η ευθύνη - για την τήρηση του νόμου - περνά στους ίδιους τους παί- κτες με καθεστώς λογοδοσίας 34 , υιοθετώντας περισσότερο τη μέθοδο της «ώθη- σης». Πάντως, στο συγκεκριμένο παράδειγμα, η μέθοδος παρουσιάζει αδυναμί- ες όταν π.χ. παρά το «σκούντημα» οι χρήστες δεν ακολουθούν την επιδιωκόμε- 29. Ως τέτοια εννοείται οποιαδήποτε προσπάθεια να επηρεαστεί η κρίση, οι επιλογές ή συ- μπεριφορά ενός ατόμου προς μία προβλέψιμη κατεύθυνση, η οποία καθίσταται εφικτή λόγω (i) περιορισμών στις προσλαμβάνουσες παραστάσεις, (ii) προκαταλήψεων, (iii) επαναλαμβανόμενης συμπεριφοράς (routines) και (iv) συνηθειών που θέτουν όρια στη ορθολογιστική λήψη αποφάσεων υπέρ των συμφερόντων του ατόμου. Η μέθοδος ακρι- βώς επιτυγχάνει, επειδή ενσωματώνει τους υπό (i) έως (iv) περιορισμούς ως τμήματα της προσπάθειας. Βλ. ενδεικτικώς R. Thaler & C. Sunstein, Nudge: Improving deci- sions about Health, Wealth and Happiness, 2009, P. Guldborg Hansen, The Definition of Nudge and Libertarian Paternalism: Does the Hand Fit the Glove? EJRR, 1, 2016, 155. 30. Από τον αναλογικό κόσμο κλασικό παράδειγμα αποτελούν τα «σαμαράκια» στους δρό- μους με σκοπό την μείωση της ταχύτητας των οχημάτων. 31. Π.χ. κάποιος ανωτ. είναι ελεύθερος να τρέχει αγνοώντας τα «σαμαράκια», αλλά αυτό θα έχει συνέπειες για το όχημα. 32. Βλ. ανωτ. υποσημ. 17 το παράδειγμα για την περικοπή επιχορηγήσεων στις βιβλιοθή- κες που δεν χρησιμοποιούν φίλτρα. 33. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η τιμολογιακή πολιτική σε τομείς που ελέγχονται κεντρικά (π.χ. στις επιχειρήσεις κοινής ωφέλειας, στα φάρμακα, στις υπηρεσίες υγείας) που επι- διώκει να στρέψει τους καταναλωτές σε ορισμένο είδος συμπεριφοράς. 34. Βλ. Γ. Γιαννόπουλο, Λ. Μητρου, Γ. Τσόλια, Οι υποχρεώσεις του Υπευθύνου Επεξεργασί- ας, σε Λ. Κοτσαλη-Κ. Μενουδάκο (επιμ)., Γενικός Κανονισμός για την Προστασία Δεδο- μένων, 2018, σελ. 224 και 229.