ΤΟ ΔΙΚΑΙΟ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΈΝΩΣΗΣ

856 ΤΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ ΤΗΣ ΕΝΩΣΗΣ πολιτικές που πρέπει από κοινού να ακολουθηθούν και σε διαδικασίες που πρέπει απα- ρέγκλιτα να τηρηθούν. Το ζήτημα είναι κρίσιμο. Η μετάβαση από την αρχή της κρατικής κυριαρχίας στην αρχή της συλλογικής κυριαρχίας ή ακριβέστερα της κυριαρχίας των ομοσπονδιακών μορφω- μάτων, όπως της Ευρωπαϊκής Ένωσης, θέτει θεμελιώδη ζητήματα αφενός νομιμοποίησής τους, αφετέρου επαρκούς εκπλήρωσης του ρόλου που αναλαμβάνουν. Η κατάσταση αυτή θέτει υπό δοκιμασία αρχές και αξίες καθοριστικής σημασίας για τα κράτη, όπως είναι η δημοκρατία, η ελευθερία, η δικαιοσύνη και η αλληλεγγύη. Τα κράτη δεν είναι πλέον σε θέση να λειτουργήσουν αυτόνομα, να προγραμματίσουν ελεύθερα, να κινηθούν ανεξάρτητα από τη στάση άλλων κρατών, διεθνών οργανισμών ή πολυποίκιλων φορέων οικονομικής δραστηριότητας. Οι πολιτικές που επιθυμούν να ασκήσουν για να εκπληρωθούν οι όροι που θέτουν τα εθνικά συντάγματα για οικονομι- κή και κοινωνική δημοκρατία γίνονται αναποτελεσματικές. Πέραν από την έλλειψη οικονομικής ασφάλειας, που πλήττει δραστικά μεταξύ άλλων την έννοια του κοινωνικού κράτους και των κοινωνικών δικαιωμάτων, τα κράτη καλούνται να αντιμετωπίσουν διαρκώς και με μεγαλύτερη ένταση τα προβλήματα που δημιουργού- νται ιδίως από την μόλυνση του περιβάλλοντος, την έξαρση του οργανωμένου εγκλήμα- τος, τα μεταναστευτικά κύματα, τις χρηματοπιστωτικές και οικονομικές κρίσεις, την απει- λή χρεοκοπίας κρατών. Σχηματικά, το κράτος φαίνεται να έχει αλωθεί, ανίκανο να αντιδράσει στις πολλαπλές επιθέσεις που δέχεται από παντού. Αδύναμο να εξασφαλίσει την ελευθερία, την ασφά- λεια και τη δικαιοσύνη των πολιτών του, οδηγείται σε μια απαξίωση, με απρόβλεπτες συνέπειες για τη νομιμοποίησή του. Το σύνταγμα αρχίζει και αποκτά συμβολική δύναμη, ενώ η κρατική κυριαρχία φαίνεται να περιορίζεται σε δευτερεύουσας σημασίας θέματα. Ο νέος συσχετισμός δυνάμεων που αναπτύσσεται παγκόσμια σχετικοποιεί τις παραδοσι- ακές προσεγγίσεις, τη χρησιμότητα των εθνικών θεσμών, την ιστορικότητα των εθνικών συνταγμάτων. Μια νέα τάση οργάνωσης και συγκρότησης του κόσμου αναπτύσσεται στη βάση ισχυρών παγκόσμιων και περιφερειακών ενώσεων. Η εκ νέου συνταγματοποίηση του κόσμου, πρέπει να αποβλέπει προπάντων στην ελευθερία, ασφάλεια και δικαιοσύνη, αξιών που οδήγησαν στη δημιουργία και ανάπτυξη των κρατών. Το εγχείρημα είναι σχε- δόν ακατόρθωτο. Το παράδειγμα ωστόσο της Ευρωπαϊκής Ένωσης πιστοποιεί ότι μπορεί και πρέπει να αναληφθεί. Η αντίστροφη μέτρηση για την πολιτική ενοποίηση της Ευρώπης έχει ξεκινήσει. Καθορι- στικό ρόλο διαδραματίζει η εξασφάλιση της οικονομικής ευημερίας των πολιτών της Ένω- σης, η επίτευξη σταθερότητας στην περιοχή της και η αποτροπή των νέων κινδύνων που διαρκώς και θα μεγαλώνουν. Η εξασφάλιση της ευημερίας, της ειρήνης και ευρύτερα των αξιών της Ευρώπης περνά πια μέσα από την πολιτική της ενοποίηση που αντανακλάται ιδίως στην οικονομική και ευρύτερα πολιτική ενοποίησή της. Υπό το πρίσμα αυτό η συγκρότηση μιας ευρωπαϊκής κυριαρχίας αποτελεί μια ιστορι- κή αναγκαιότητα. Το κύριο εμπόδιο εστιάζεται στους προασπιστές της εθνικής κυριαρχί- ας, υπό την χειρότερη μορφή της, αυτής της κρατικής δύναμης, που τόσα δεινά προκάλε-