ΓΕΝΙΚΗ ΠΟΛΙΤΕΙΟΛΟΓΙΑ & ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ

281 Το περιεχόμενο του γενικού θεμελιώδους δικαιώματος ιι) Η ε λ ε υ θ ε ρ ί α τ η ς μ η σ υ μ μ ε τ ο χ ή ς σ ε σ ω μ α τ ε ί ο . - Η νομολο- γία του Συμβουλίου της Επικρατείας 113 συνάγει την ελευθερία αυτή από την κα- τοχυρούμενη από το άρθρο 5 του Συντάγματος «γενική ελευθερία» του ατόμου. Η νομολογία αυτή δεν αναφέρει τη διάταξη του άρθρου 5 του Συντάγματος, από την οποία συνάγει την ελευθερία. Αν η νομολογία εννοεί τη διάταξη της § 3 του άρθρου, δεν θεωρώ αυτή ορθή σύμφωνα με τα πιο πάνω εκτιθέμενα σχετικά με τη θεμελίωση της ελευθερίας της πνευματικής αναπτύξεως. Αντίθετα, είναι κατ’ αρχήν σωστή η νομολογία, αν συνάγει την εξεταζόμενη ελευθερία μόνο από τη διάταξη της § 1 του άρθρου (ελευθερία αναπτύξεως της προσωπικότητας). Έτσι όμως ερμηνεύεται από το Συμβούλιο πολύ στενά η διάταξη του άρθρου 12 § 1 του Συντάγματος και, συγκεκριμένα, υπό την έννοια ότι κατοχυρώνει μόνο τη θ ε τ ι κ ή ελευθερία του συνεταιρισμού. Νομίζω ότι η διάταξη αυτή, ερμηνευό- μενη τελεολογικά, κατοχυρώνει και την εξεταζόμενη α ρ ν η τ ι κ ή ελευθερία του συνεταιρισμού. Το ίδιο κάνουν και οι άλλες συνταγματικές διατάξεις, οι οποίες προστατεύουν ανάλογες ατομικές ελευθερίες (π.χ. άρθρα 11 § 1, 13 § 1 και 14 § 1). Για το λόγο αυτό δεν θεωρώ αναγκαία και επιτρεπτή την επίκληση της διατά- ξεως του άρθρου 5 § 1 για τη θεμελίωση των αρνητικών ατομικών ελευθεριών, οι οποίες μπορούν και πρέπει να συνάγονται, όπως και υπό το κράτος των προ- ηγούμενων Συνταγμάτων, από τις οικείες συνταγματικές διατάξεις. Η πρόσφατη νομολογία του Συμβουλίου της Επικρατείας 114 θεμελιώνει ανεπίτρεπτα την αρνη- τική ελευθερία συνεταιρισμού και στη γενική και την ειδική διάταξη. Η νομολο- γία του Ομοσπονδιακού Συνταγματικού Δικαστηρίου της Γερμανίας 115 θεωρεί ως αυτονόητη την κατοχύρωση της αρνητικής ελευθερίας του συνεταιρισμού από το άρθρο 9 του Θεμελιώδους Νόμου (άρθρο 12 ελληνικού Συντ.), επικαλείται δε το άρθρο 2 § 1 αυτού (ελευθερία αναπτύξεως της προσωπικότητας) μόνο για τη θε- ζει. Νόμος ορίζει επίσης τη διάθεση των ενισχύσεων που παρέχονται κάθε φορά στις επιχο- ρηγούμενες ενώσεις σύμφωνα με τον προορισμό τους». 113. Αποφ. 2235 και 3878/1979, σε ΤοΣ 6 (1980), σ. 182 επ. και 376 επ.: «... Η ελευθερία, εξάλ- λου, του μη μετέχειν παντάπασιν εις σωματείον, απορρέουσα εκ της γενικής ελευθερίας του ατόμου, της κατοχυρουμένης ωσαύτως διά του Συντάγματος (άρθρον 5), αποκλείει τον εξα- ναγκασμό του πολίτου όπως προβή εις την ίδρυσιν σωματείων ή συμμετάσχη εις υφιστάμε- νον τοιούτον ή ενεργήση τι συνεπαγόμενον την εκμηδένισιν ή τον ουσιώδη περιορισμόν της ατομικής ελευθερίας...». 114. Αποφ. 405 (σκέψη 11η), 410 (σκέψη 10) και 411 (σκέψη 111) του 1984 του Γ΄ Τμήματος. Πρβλ. και την απόφ. 2216/1975 αυτού. 115. Απόφ. αυτού της 29.7.1959, στις BVerfGE 10, 89 (102): «...Έτσι τέθηκε το ζήτημα των συ- νταγματικών ορίων μιας αναγκαστικής συμμετοχής σ’ ένα σύνδεσμο δημοσίου δικαίου. Αυτό δεν μπορεί να λυθεί από το άρθρο 9 Θεμελ. Νόμου, γιατί η διάταξη αυτή κατοχυρώνει μόνο την ελευθερία της ιδρύσεως ενώσεων του ιδιωτικού δικαίου, της συμμετοχής ή της μη συμμετοχής σ’ αυτές. Οπωσδήποτε όμως το άρθρο 2 § 1 Θεμελ. Νόμου δείχνει, ότι μια τέ- τοια αναγκαστική συμμετοχή είναι δυνατή μόνο στο πλαίσιο της συνταγματικής τάξεως...».