ΟΙ ΠΡΟΣΦΑΤΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΤΟΥ ΠΤΩΧΕΥΤΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ

4 Οι μεταλλάξεις του Πτωχευτικού Δικαίου λές χώρες έχουν οδηγηθεί στην πτώχευση κάθε οφειλέτη. Ή πώς η αρχή της εδα- φικότητας της πτώχευσης εξελίχθηκε στη διεθνή αρχή της καθολικότητας. Ή πώς ο δικηγόρος σύνδικος έδωσε τη θέση του στον ειδικό επαγγελματία σύνδικο. Τέ- τοιες μεταβολές της ουσίας του ΠτΔ έχουν ήδη συζητηθεί αρκετά και δεν θα είναι το αντικείμενο της αποψινής εισήγησης. Αντ’ αυτού θα δούμε τα πιο πρόσφατα, που συμβαίνει να αφορούν όχι τόσο την ουσία, το «τί» του ΠτΔ, αλλά το «πώς». Θα αναφερθώ λοιπόν σε τρία σπουδαία ζητήματα, που έχουν σχέση με το ΠτΔ της επο- χής της κρίσης, που σε κάποιο βαθμό επικαλύπτονται μεν μεταξύ τους, προσδιορί- ζουν όμως τη σημερινή μορφή του ΠτΔ. Τα τρία αυτά θέματα είναι  πρώτον, το ΠτΔ στις μυλόπετρες των μνημονίων,  δεύτερον, η πολυμορφικότητα του ΠτΔ  και τρίτον, η ανάδυση ενός νέου ΠτΔ, που μπορούμε να το ονομάσουμε «μα- κροπτωχευτικό δίκαιο». Η εισήγηση θα τελειώσει με τρεις ακόμη σύντομες επισημάνσεις. Ι. Το ΠτΔ στις μυλόπετρες των Μνημονίων 1. Ένα βασικό χαρακτηριστικά του σύγχρονου ελληνικού δικαίου είναι ο τρόπος νομοθέτησης. Όπως και πολλοί άλλοι κλάδοι του δικαίου, το ΠτΔ έχει βρεθεί στις μυλόπετρες των μνημονίων. Βλέποντας τις «μνημονιακές» λεγόμενες παρεμβά- σεις και τη μετατροπή των υποδείξεων των δανειστών σε θετικό δίκαιο, έχει μεγά- λο ενδιαφέρον, από άποψη πηγών, γενικής θεωρίας και κοινωνιολογίας του δικαίου, να γίνει κάποτε μια συνολική μελέτη και αποτίμηση της νομοθεσίας αυτής 1 . Όχι για να ακολουθήσουν πολιτικοί κλαυθμηρισμοί και μεμψιμοιρίες για τη διαπιστούμενη υποχώρηση της λαϊκής κυριαρχίας – αυτό θα ήταν εδώ μάλλον άκαρπη άσκηση – όσο για να βγουν ορισμένα χρήσιμα συμπεράσμα- τα για την κατεύθυνση της νομοθεσίας αυτής, ή – στους αντίποδες – και για να συγκριθεί η νομοθεσία αυτή με τη με μνημονιακής έμπνευσης νομοθεσία, που αφορά την κρίση. Και δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι η πρώτη θα βρεθεί υπέρτε- ρη της δεύτερης. 2. Στο ΠτΔ δεν υπήρξε άμεση και εξαρχής (κατά τη διάρκεια των δύο πρώτων μνη- μονίων) παρέμβαση των Θεσμών. Π.χ. ο ν. 4013/2011, που εισήγαγε τη διαδικα- σία εξυγίανσης, ο ν. 4055/2011 για τη δίκαιη δίκη, που, έστω περιορισμένα, έθιξε και τον ΠτΚ, ο ν. 4072/2012, που περιείχε τροποποιητικές διατάξεις για την δια- δικασία εξυγίανσης, οι νόμοι αυτοί λοιπόν δεν φαίνεται να τράβηξαν (προπληπτι- κά ή εκ των υστέρων) το ενδιαφέρον των Θεσμών. Αντίθετα, μεγάλο ενδιαφέρον υπήρξε εξαρχής για τη νομοθεσία για τα υπερχρεωμένα φυσικά πρόσωπα, κα- 1. Για τους νόμους μνημονιακής προέλευσης βλ. ήδη Πρ.Παυλόπουλου , Το δημόσιο δίκαιο στον αστερισμό της οικονομικής κρίσης, 2013, σ. 181 επ.