ΔΙΚΑΙΟ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΗ

920 Δίκαιο προστασίας καταναλωτή Χ. ΛΙΒΑΔΑ Προστασία του δανειολήπτη ως καταναλωτή Εκτός όμως από τα πλεονεκτήματα που έχει η παροχή πρόσβασης στον δανεισμό για την κά- λυψη ή τη διευκόλυνση της κάλυψης αναγκών ενός νοικοκυριού, η διεθνής χρηματοπιστω- τική κρίση (2007-2009) επανέφερε στην επικαιρότητα με ιδιαίτερη ένταση τον εξίσου σημα- ντικό κίνδυνο της υπερχρέωσης των νοικοκυριών, η οποία μπορεί να έχει ιδιαίτερα δυσμε- νείς επιπτώσεις με οικονομικές, κοινωνικές, ψυχολογικές και νομικές διαστάσεις 3 . Οι επιπτώ- σεις αυτές δεν περιορίζονται μόνο στον ίδιο τον υπερχρεωμένο καταναλωτή, αλλά εκτείνο- νται στο οικογενειακό και ευρύτερο κοινωνικό του περιβάλλον, καθώς επίσης και στο κρά- τος 4 , το οποίο συχνά καλείται να λάβει μέτρα κοινωνικής κάλυψης και να χορηγήσει επιδό- ματα. Οι κίνδυνοι που συνεπάγεται ο δανεισμός όταν δεν πληρούνται ορισμένα κριτήρια και προϋποθέσεις συνδέονται κυρίως, αλλά όχι μόνο, με τη φερεγγυότητα των πιστωτικών ιδρυ- μάτων και την αδυναμία των καταναλωτών να εκπληρώσουν τις υποχρεώσεις τους με ενδε- χόμενο να περιέλθουν κατ’ επέκταση σε κατάσταση υπερχρέωσης 5 . Αντίστροφα, για ένα υποσύνολο καταναλωτών δεν υπάρχει πρόσβαση στο δανεισμό λό- γω του ότι δεν πληρούν τα εχέγγυα αναφορικά με τη δυνατότητα αποπληρωμής του χρέους τους 6 . Ωστόσο, ίσως οι καταναλωτές αυτοί να χρειάζονται περισσότερο τη χορήγηση πίστω- σης ιδίως σε περιπτώσεις έκτακτων αναγκών, όπως για παράδειγμα η ιατρική περίθαλψη, που δεν μπορούν να καλύψουν 7 . Η πρόσβαση στη πίστωση δεν αποτελεί όμως δικαίωμα, και αντίστοιχα, δεν θεσμοθετείται υποχρέωση του πιστωτικού φορέα για τη χορήγηση πίστω- σης 8 . 3. Βλ. αναλυτικά μελέτη που εκπονήθηκε για λογαριασμό της Ευρωπαϊκής Επιτροπής με τίτλο: Towards a common operational European definition of over-indebtedness, February 2008, 33 επ., Ryder, Griffiths, Singh , Commercial Law. Principles and Policy, 2012, 504, Wilson , Responsible Lending or Restricting Lending Practices? Balancing Concerns Regarding Over-Indebtedness with Addressing Financial Exclusion, in the Future of Consumer Credit Regulation (M. Kelly-Louw, J. Nehf, P. Rott, eds.), 2008, 95, Ferretti/Livada (2016), The Over-indebtdness of European Consumers under EU Policy and Law, εις Ferretti F. (ed.), Comparative Perspective of Consumer Over-indebtedness, 11. 4. Για τις συνέπειες της υπερχρέωσης, βλ., ενδεικτικά, Σταθόπουλο , Ρύθμιση οφειλών υπερχρεωμένων φυσικών προσώπων (Ν 3869/2010), ΧρηΔικ 2/2011, 181. 5. Βλ. Commission Staff Working Paper (2011): Impact Assessment, Accompanying document to the Proposal for a Directive of the European Parliament and of the Council on credit agreements relating to residential property (SEC 2011, 356),Vol. Ι, υπό 3.4.1, 17-18. 6. Βλ., ενδεικτικά, Allen F., Demirgüç-Kunt A., Klapper L., Martinez Peria M.S. (2012): The Foundations of Financial Inclusion. Understanding Ownership and Use of Formal Accounts, Policy Research Working Paper 6290, Demirgüç-Kunt A. , Klapper L. (2013): Measuring Financial Inclusion: Explaining Variation in Use of Financial Services across and within Countries, Brookings Papers on Economic Activity, 279 επ., μελέτη που εκπονήθηκε για λογαριασμό της Ευρωπαϊκής Επιτροπής με τίτλο: Financial services provision and prevention of financial exclusion , 2008, ιδί- ως 9, Akseli Or. (2012): Vulnerability and access to low cost credit, in Consumer Credit, Debt and Investment in Europe (eds James Devenney, Mel Kenny), 4 επ. 7. Βλ. Wilson T. (2008): Responsible Lending or Restrictive Lending Practices? Balancing Concerns Regarding Over-Indebtedness with Addressing Financial Exclusion, in The Future of Consumer Credit Regulation (edited by M. Kelly-Louw, G. P. Nehf and P. Rott), 99 επ. 8. Βλ. Finlay (2009), Consumer Credit Fundamentals, 7. 2 3