ΔΙΚΑΙΟ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΗ

8 Δίκαιο προστασίας καταναλωτή ΕΛ. ΑΛΕΞΑΝΔΡΙΔΟΥ Το Ενωσιακό Δίκαιο της προστασίας του καταναλωτή θέση του καταναλωτή και επιδιώκει την προστασία των οικονομικών του συμφερόντων, αλ- λά και της υγείας και της ασφάλειας του. Απώτερος στόχος υπήρξε η εξασφάλιση της ελευ- θερίας επιλογής και λήψης αποφάσεων από τους καταναλωτές, η προστασία των εύλογων προσδοκιών τους όταν συναλλάσσονται με τους προμηθευτές και η εξασφάλιση της δυνατό- τητας προσφυγής τους στη δικαιοσύνη ατομικά ή συλλογικά ή μέσω μηχανισμών εξωδικα- στικής-εναλλακτικής επίλυσης καταναλωτικών διαφορών. Παράλληλα, μια νέα αναγκαιότητα, η αναγκαιότητα εδραίωσης ενός υψηλού επιπέδου προ- στασίας των καταναλωτών άρχισε να διαπλάθεται ως αρχή, η οποία γρήγορα θα εισαγό- ταν και στο πρωτογενές ενωσιακό δίκαιο. Οι σχετικές προσπάθειες ξεκίνησαν από το έτος 1975. Τότε, το Συμβούλιο των Υπουργών, βασιζόμενο στο άρθρο 2 ΣυνθΕΟΚ, που όριζε ότι η Κοινότητα έχει ως αποστολή, μεταξύ άλλων, να προάγει την αρμονική ανάπτυξη των οικονομικών δραστηριοτήτων στο σύνολο του κοινοτικού χώρου, συνέταξε το Πρώτο Πρόγραμμα της Κοινότητας «για μια Πολιτική για την προστασία και την πληροφόρηση των καταναλωτών». Με το Πρόγραμμα εκείνο καθιερώθηκαν τα βασικά δικαιώματα των κατα- ναλωτών. Τον Μάιο του 1981 ακολούθησε η σύνταξη του Δεύτερου Προγράμματος, που συμπλήρωσε το Πρώτο 2 . Τα πέντε βασικά δικαιώματα που καθιερώθηκαν ήταν: α) το δι- καίωμα προστασίας της υγείας και της ασφάλειας των καταναλωτών, β) το δικαίωμα προ- στασίας των οικονομικών τους συμφερόντων, γ) το δικαίωμα τους για πληροφόρηση και εκπαίδευση, δ) το δικαίωμα να εκπροσωπούνται και να εισακούγονται για θέματα που τους αφορούν και ε) το δικαίωμα να προσφεύγουν στη δικαιοσύνη 3 . Είχε πλέον γίνει πλήρως κατανοητό ότι, λόγω της κατά κανόνα ασθενέστερης οικονομικά θέσης των καταναλωτών και της ισχυρότερης διαπραγματευτικά θέσης των προμηθευτών, η ΕΕ, τα κράτη μέλη και οι επιχειρήσεις έπρεπε να συμβάλλουν στην εξασφάλιση της προστασίας των δικαιωμάτων των καταναλωτών 4 . Με την Ενιαία Ευρωπαϊκή Πράξη του 1987 , που τροποποίησε τη ΣυνθΕΟΚ, προβλέφθηκε η εγκαθίδρυση από την 1.1.1993 μιας ενιαίας εσωτερικής αγοράς , δηλ. μιας αγοράς χωρίς εθνικά σύνορα, στην οποία θα είχαν ελεύθερη πρόσβαση οι επιχειρήσεις, ενώ έμμεσα θα προστατεύονταν και τα συμφέροντα των καταναλωτών. Για την επίτευξη των στόχων αυτών προβλέφθηκε ότι τα κράτη μέλη έπρεπε να εναρμονίσουν τις εθνικές τους νομοθεσίες σύμ- φωνα με τις κατευθυντήριες γραμμές των Οδηγιών, που θα εξέδιδε το Συμβούλιο της τότε Κοινότητας. Β. Πρωτογενές Ενωσιακό Δίκαιο Το 1993, με την τροποποίηση της Συνθήκης για την Ίδρυση της Ευρωπαϊκής Oικονομικής Κοινότητας από τη Συνθήκη του Μάαστριχτ, προστέθηκαν σε αυτήν νέες ρυθμίσεις. Για πρώ- 2. Για λεπτομέρειες βλ. Δελούκα-Ιγγλέση , Δίκαιο του Καταναλωτή, 2014, 10, αριθ. 20 επ. 3. Αξίζει να σημειωθεί ότι ανάλογο ήταν το περιεχόμενο του άρθρου 1 του Ν 2251/1994 για την προστασία του καταναλωτή, όπως είχε τροποποιηθεί από το Ν 3587/2007, ενώ μικρές μεταβο- λές, χωρίς όμως να απομακρυνθεί από την κεντρική ιδέα, έφερε ο Ν 4512/2018. Για τα θέματα αυτά βλ. αναλυτικά κατωτέρω, Περάκη/Λιβαδά, άρθρο 1 Ν 2251/1994, αριθ. 11 επ. 4. Βλ. αντί πολλών, Reich andMicklitz, εις Reich, Micklitz, Rott, Tonner, European Consumer Law, 2014, 10. 3 4