ΔΙΚΑΙΟ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΗ

Δίκαιο προστασίας καταναλωτή 49 Ε. ΠΕΡΑΚΗΣ/Χ. ΛΙΒΑΔΑ Άρθρο 1α Ν 2251/1994 ναφώς οι αυξημένοι κίνδυνοι για τη ζωή ή την υγεία του πληθυσμού, αυτά και άλλα έχουν καταστήσει τον καταναλωτή το ασθενές μέρος της συναλλαγής, κατ’ απόκλιση από το κλα- σικό μοντέλο της ισότητας των συμβαλλομένων και της γενικής αρχής της ελευθερίας των συμβάσεων. Ο ίδιος ο ελεύθερος ανταγωνισμός, και όταν λειτουργεί ανεμπόδιστα, εμφανί- ζεται να μην είναι πια ο δίκαιος ρυθμιστής 2 . Η εμπειρία έδειξε εξάλλου ότι η ανισότητα αυ- τή, ενόσω δεν υπάρχει παρέμβαση, επιδεινώνεται καταλήγοντας σε φαύλο κύκλο: Οι ασθε- νείς γίνονται ασθενέστεροι. Ταυτόχρονα, διαπιστώθηκε η ανεπάρκεια των κλασικών μηχανι- σμών προστασίας του ασθενούς συμβαλλομένου (όχι απαραίτητα του οφειλέτη), π.χ. της ΑΚ 179. Η παροχή επομένως ειδικής νομικής προστασίας, πέραν των δικλείδων ασφαλείας του αστικού δικαίου, έχει κριθεί απαραίτητη. Η προστασία αυτή μπορεί να επιτευχθεί, παράλλη- λα με την κλασική προστασία και πέραν αυτής, είτε με γενικές ρήτρες (π.χ. με τον κανόνα ότι οι συμβάσεις ερμηνεύονται υπέρ του καταναλωτή) είτε με ειδικές προστατευτικές μεθόδους, που στο σύνολό τους συγκροτούν ένα ειδικό δίκαιο, εκείνο της προστασίας του καταναλω- τή . Οι μέθοδοι αυτές πάλι επιδιώκουν είτε την προάσπιση των ατομικών συμφερόντων του καταναλωτή, π.χ. με την ειδική ευθύνη του παραγωγού για το ελαττωματικό προϊόν, είτε την προάσπιση των συλλογικών συμφερόντων των καταναλωτών σε αντιστοίχιση με τη μαζικό- τητα των συναλλαγών και τη συλλογικότητα των καταναλωτικών συμφερόντων, π.χ. με τη «συλλογική» αγωγή. Πέραν όλων αυτών, η προστασία μπορεί να επιτευχθεί και με παρεμβά- σεις άλλων κλάδων, π.χ. του συνταγματικού, του διοικητικού, του ποινικού δικαίου, του δι- καίου του ανταγωνισμού και γενικότερα του εμπορικού και οικονομικού δικαίου. Το δίκαιο του καταναλωτή, όπως επισημαίνεται, δεν υπάγεται (και πάντως δεν υπάγεται εξ ολοκλήρου) σε κάποιο κλάδο δικαίου, αφού όλοι οι κλάδοι μπορούν να περιλάβουν σχετικές διατάξεις 3 . Εξάλλου, η προστασία του καταναλωτή, ως προστασία του ασθενέστερου μέρους, βαδίζει παράλληλα (αλλά και με αλληλεπιδράσεις ως προς τη μεθοδολογία) με την προστασία του ερ- γαζομένου, του επενδυτή, του μισθωτή στέγης, του μικρομετόχου κ.λπ . Από την άλλη μεριά η προστασία του καταναλωτή δεν είναι χωρίς γενικότερες επιπτώσεις στο δίκαιο, την οικονομία και την αγορά. Η διακριτική μεταχείριση μιας ομάδας συναλλασσομέ- νων, ακόμη και αν αποκαθιστά μια ανισότητα που χρειάζεται επανόρθωση, διαταράσσει τους όρους των συναλλαγών, όπως θα μπορούσαν να είχαν διαμορφωθεί χωρίς νομικές παρεμ- βάσεις, και έχει επιρροή στην αγορά. Η παραπάνω διπλή θεώρηση αντιστοιχεί (εν μέρει τουλάχιστον) στις ιδιαίτερες ανησυχίες του αστικού και του εμπορικού δικαίου. Δεν πρόκειται για το αν το δίκαιο του καταναλωτή ανή- κει στον ένα ή τον άλλο κλάδο 4 , αλλά για το πώς επιχειρείται η προσέγγιση του ζητήματος αυ- τού από το αστικό και το εμπορικό δίκαιο. 2. Βλ. Λιακόπουλο (1993), εις Λιακόπουλου/Χριστιανού/Μιχαλόπουλου, Δίκαιο προστασίας του κα- ταναλωτή, 15. 3. Παρατηρεί ο Σταθόπουλος (2004), Γενικό ενοχικό δίκαιο, 35. 4. Ο Δέλλιος (2005), Προστασία των καταναλωτών και σύστημα του ιδιωτικού δικαίου, Ι: Ο κατανα- λωτής ως υποκείμενο έννομης προστασίας 132 επ., διά μακρών υποστηρίζει την αδυναμία «από- σπασης της δικαιικής ύλης για την προστασία των καταναλωτών από το εσωτερικό σύστημα αξιολο- γήσεων του Αστικού Κώδικα», 150. Ο Λιακόπουλος (1993), όπ.π., 25 βλέπει το δίκαιο του κατανα- λωτή ως «ενδιάμεση κατηγορία κανόνων» μεταξύ αστικού και εμπορικού. 3 4