ΔΙΚΑΙΟ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΗ

50 Δίκαιο προστασίας καταναλωτή Ε. ΠΕΡΑΚΗΣ/Χ. ΛΙΒΑΔΑ Άρθρο 1α Ν 2251/1994 Για το αστικό δίκαιο 5 πρόκειται περισσότερο για την προστασία του ατομικού καταναλω- τή, με κανόνες που παρεκκλίνουν εκείνων του ΑΚ (π.χ. άρθρα 179, 288, 281) και θεραπεύ- ουν το έλλειμμα προστασίας του παραδοσιακού αστικού δικαίου. Η αστικολογική θεώρηση επικεντρώνεται στο δίκαιο «του καταναλωτή» και στην εκπόνηση των μέτρων προστασίας, ώστε η τελευταία να υπερβαίνει εκείνη του κοινού αστικού δικαίου. Μάλιστα, μετά τη θέσπι- ση των μέτρων αυτών, ο αστικολόγος διερωτάται μήπως το δίκαιο του καταναλωτή θα πρέ- πει να επεκταθεί και σε άλλες ασθενείς ομάδες, που θα μπορούσαν να διεκδικήσουν όμοια προστασία 6 . Καμιά φορά μάλιστα η αστικολογική προσέγγιση τείνει – θα έλεγε κανείς – και προς μια γενικευμένη προστασία, προς μια τροποποίηση δηλ. του ίδιου του γενικού αστικού δικαίου, με υιοθέτηση των αρχών και κανόνων που έχουν εκπονηθεί για τον καταναλωτή. Χαρακτηριστική είναι η (μερική) ενσωμάτωση της Οδηγίας 99/44/ΕΚ της 25.5.1999, σχετικά με ορισμένες πτυχές της πώλησης και των εγγυήσεων καταναλωτικών αγαθών (ΕΕ L 171 της 7.7.1999), που έγινε και με τροποποίηση του ΑΚ (Ν 3043/2002), με γενική δηλ. τροποποίη- ση του κοινού δικαίου. Θεωρήθηκε ότι η παραπάνω Οδηγία υπήρξε «occasio» για τη γενι- κότερη τροποποίηση του ΑΚ (άρα για καταναλωτές και μη), με την ιδέα ότι «αφορούσε στην καρδιά του αστικού μας δικαίου» 7 . Θα πρέπει να επισημανθεί όμως ότι η επέκταση των ρυθ- μίσεων της Οδηγίας 99/44/ΕΚ στους πάντες (πέραν δηλ. των καταναλωτών) δεν είναι ανεξαί- ρετα σκόπιμη 8 . Κάπως διαφορετική είναι η μέθοδος της ενσωμάτωσης του δικαίου προστα- σίας του καταναλωτή στον ΑΚ (όπως συνέβη σε μεγάλη έκταση στη Γερμανία), αλλά με πεδίο εφαρμογής της μόνο σε καταναλωτές, που ωστόσο και αυτή μπορεί να οδηγήσει σε κάποιο γενικότερο προστατευτικό αναπροσανατολισμό του αστικού δικαίου 9 . Όπως και αν έχει το πράγμα, το κύριο ενδιαφέρον του αστικολόγου επικεντρώνεται στην πλήρωση των ελλειμ- μάτων προστασίας, χωρίς όμως να εκτείνεται πάντοτε στο πώς η οικονομία μπορεί να αντι- 5. Οι κρίσεις που διατυπώνονται στο κείμενο είναι υποχρεωτικά γενικές και δεν επιδιώκουν να απο- δώσουν με ακρίβεια τις απόψεις κάποιου συγκεκριμένου αστικολόγου ή εμπορικολόγου. 6. Βλ. π.χ. Δέλλιο (2005), ό.π., 178 επ. Κατά τον συγγραφέα (ιδίως 457, όπου και η διατύπωση των συ- μπερασμάτων του) «ο καταναλωτής αποτελεί σημείο τομής διαφόρων άξιων προστασίας κατα- στάσεων, καθεμία από τις οποίες δεν συναντάται ούτε μόνο ούτε πάντοτε στη σχέση προμη- θευτή-καταναλωτή, αλλά είναι διάχυτη σε όλο το ιδιωτικό δίκαιο. Γενικό στόχο προστασίας συνιστά το δικαίωμα του προσώπου για αυτοκαθορισμό της δικαιοπρακτικής του συμπεριφο- ράς, για σεβασμό των δικαιολογημένων προσδοκιών του και για αποφυγή της έκθεσης των έν- νομων αγαθών και συμφερόντων του σε κινδύνους. Οποιαδήποτε ουσιώδης κοινωνικοτυπική διάβρωση ή διακινδύνευση των επιδιώξεων αυτών αποτελεί “άξια προστασίας κατάσταση”» . 7. Βλ. Παπανικολάου (2003), εις Παπανικολάου/Ρούσσου/Χριστοδούλου/Καραμπατζού, Το νέο δί- καιο της ευθύνης του πωλητή, 110 επ. 8. Παράδειγμα: Μετά το Ν 3043/2002 το άρθρο 537 ΑΚ απαλλάσσει τον πωλητή από την ευθύνη για ελαττώματα, μόνο αν ο αγοραστής τα γνώριζε, και όχι, όπως στο παρελθόν, και αν τα αγνοούσε από βαριά αμέλεια. Η νέα ρύθμιση βαίνει πέραν της Οδηγίας (άρθρο 2 παρ. 3: «…εγνώριζε ή δεν μπο- ρούσε ευλόγως να αγνοεί…»), αν δε είναι εύλογη για καταναλωτές, προφανώς δεν είναι και υπό άλλες συνθήκες, π.χ. όταν μια μεγάλη εταιρία αποκτά μια υφιστάμενη επιχείρηση, απαλλασσόμε- νη έτσι από οποιαδήποτε υποχρέωση due diligence. Όμως «το να αγοράζει κανείς γουρούνι στο σακί (Katze im Sack) δεν μπορεί να ανταποκρίνεται στην επιμέλεια ενός συνετού επιχειρηματία» ( Stοffels , ZHR 2001, 362 επ, 368). Η αντιμετώπιση του προβλήματος προτείνεται να γίνει στη βάση των άρθρων 281 και 288 ΑΚ ( Παπανικολάου (2003), όπ.π., αρ. 235). 9. Βλ. σχετικά Micklitz , MünchKommBGB, Vor §§ 13, 14, αρ. 15 επ. 5