ΕΠΑΝΑΦΟΡΑ ΤΩΝ ΠΡΑΓΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΑΔΙΚΑΙΟΛΟΓΗΤΟΣ ΠΛΟΥΤΙΣΜΟΣ

1 Α. Το νομικά σημαντικό ζήτημα Το ελληνικό ιδιωτικό δίκαιο, όντας ευαίσθητο στις επιταγές της επιεί- κειας, όπως προσφυώς επισημαίνεται 1 , αναπτύσσει σε μεγάλη έκταση γε- νικές ρήτρες και θεμελιώδεις κανόνες, οι οποίοι υπηρετούν βασικές αρ- χές με κοινωνικοηθική διάσταση και αμβλύνουν τον ατομικιστικό χαρακτή- ρα της δράσεως των συναλλασσομένων μερών. Τέτοιον θεμελιώδη κανόνα εκφράζει ο θεσμός του αδικαιολόγητου πλουτισμού, ο οποίος πραγματώ- νει την αρχή της επανορθωτικής και εξισωτικής δικαιοσύνης 2 , αναγνωρί- ζοντας ότι κάθε αδικαιολόγητη περιουσιακή μετακίνηση εγκλείει μιαν αδι- κία, η οποία και θα πρέπει να παραμερίζεται από τις επιμέρους ρυθμίσεις της έννομης τάξης μας 3 . Η εμβέλεια αυτής της αρχής βαίνει σαφώς πέραν από τα όρια του ενοχικού δικαίου και της γενικής ρήτρας της ΑΚ 904, κα- ταλαμβάνοντας αντίστοιχες περιπτώσεις σε όλο το φάσμα του ιδιωτικού (και όχι μόνον) δικαίου. Αντανάκλαση του γενικού αυτού κανόνα στο πεδίο των δικονομικής φύσεως εννόμων σχέσεων συνιστά η γενικευμένη αρχή της επαναφοράς των πραγμάτων στην προτέρα κατάσταση, σε περίπτω- ση ακύρωσης, εξαφάνισης ή μεταρρύθμισης του εκτελεστού τίτλου, δυνά- μει του οποίου επήλθε περιουσιακή μετακίνηση στο πλαίσιο αναγκαστικής εκτέλεσης. Ο θεσμός της επαναφοράς των πραγμάτων εμφανίζει ήδη στον πυρήνα του προτάγματα, που αποτελούν εκφάνσεις της αρχής της επιείκειας, την οποία το ιδιωτικό μας δίκαιο επιφυλάσσει σε πληθώρα περιπτώσεων στον οφειλέτη, με οποιανδήποτε συμβατικό μηχανισμό ή τύπο κι αν αυτός δρα- 1.  Σταθόπουλος , Γενικό Ενοχικό ∆ίκαιο, Έκδοση 5η, 2018, § 1, αρ. 29-30. 2.  Σταθόπουλος , Αξίωσις Αδικαιολογήτου Πλουτισμού, Θεμελιώδεις Αρχαί-Προϋ- ποθέσεις-Εφαρμογή, 1972, σ. 39 επ. 3.  Παπανικολάου , Οι δικαιοηθικές αρχές στο Ενοχικό ∆ίκαιο του Μιχ. Π. Σταθόπου- λου, 2005, σ. 50. 1 2 ΕΙΣΑΓΩΓΗ