ΕΠΑΝΑΦΟΡΑ ΤΩΝ ΠΡΑΓΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΑΔΙΚΑΙΟΛΟΓΗΤΟΣ ΠΛΟΥΤΙΣΜΟΣ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ 5 νομική φύση του θεσμού της επαναφοράς των πραγμάτων ως ενός δραστι- κού ενδίκου βοηθήματος, που ενσωματώνει και στο πεδίο των διαδικαστι- κών κανόνων περί την αναγκαστική εκτέλεση, την κατευθυντήρια επιλογή του εν γένει ιδιωτικού δικαίου για την επανόρθωση της άνευ νομίμου αιτί- ας περιουσιακής μετακίνησης και την αποκατάσταση της διαταραχθείσας ισορροπίας των συμφερόντων των εμπλεκομένων μερών. Με την ανάλυση αυτή φωτίζεται επαρκώς ο δεσμός της επαναφοράς των πραγμάτων στην προτέρα κατάσταση με τον θεσμό της επιστροφής του αδικαιολόγητου πλουτισμού: η άρρηκτη αυτή σύνδεση καθιστά την επαναφορά των πραγμά- των τρανή εξειδίκευση του γενικού περί αδικαιολόγητου πλουτισμού κανό- να στο πεδίο του δικονομικού δικαίου, ως πρωτογενή, εκ του νόμου ενοχή, η οποία θεμελιώνει αντικειμενικοποιημένη (πέραν πάσης πταισματικής συ- μπεριφοράς και παρανομίας) ευθύνη του ωφεληθέντος δανειστή προς επι- στροφή των ληφθέντων παροχών. Τούτο έχει ως αυτόθροη συνέπεια την αξιοποίηση στο πλαίσιο της μεθοδολογικής προσέγγισης των ζητημάτων που θέτει η επαναφορά των πραγμάτων, των βασικών νομοθετικών αξιολο- γήσεων, που διέπουν τον θεσμό του αδικαιολόγητου πλουτισμού. Υπό το ανωτέρω πρίσμα η διάταξη της ΚΠολ∆ 914 αντιμετωπίζεται ως γε- νικός κανόνας του δικονομικού δικαίου, ο οποίος υπηρετεί αξιακές αρχές και του ουσιαστικού δικαίου. Ταυτόχρονα, διαμορφώνεται ένα εσωτερικό σύ- στημα διατάξεων, το οποίο διατρέχει οριζοντίως όλες τις περιπτώσεις της αποκατάστασης των ανατραπεισών με τη διαδικασία εκτέλεσης συνθηκών, σε περίπτωση που ο εκτελεστός τίτλος ακυρωθεί ή μεταρρυθμισθεί. Έτσι, στο δεύτερο κεφάλαιο η ανάπτυξη εστιάζει στη λειτουργική προσαρμογή του θεσμού της επαναφοράς των πραγμάτων στην εγγενή τελολογία, που αυ- τός εξυπηρετεί, ιδίως αναφορικά με τις έννομες συνέπειες ασκήσεως του ενδίκου βοηθήματος, καθώς και το χρονικό σημείο επέλευσης αυτών. Η κε- ντρική επιλογή, που λαμβάνει χώρα, συνίσταται στην εναρμόνιση των εννό- μων συνεπειών της ΚΠολ∆ 914 με τη δικαιοθετική στόχευση του θεσμού. Στο δεύτερο μέρος της ανάπτυξης λαμβάνει χώρα η ανάγκη προσαρμογής του θεσμού της επαναφοράς των πραγμάτων στην κοινωνικοοικονομική εξέ- λιξη και την αφομοίωση των σύγχρονων δικαιικών αναγκών. Τούτο επιτυγ- χάνεται στο πρώτο κεφάλαιο μέσα από την αναζήτηση του πραγματικού πε- δίου εφαρμογής της ρυθμίσεως ratione personae, στο πλαίσιο δε αυτό υπο- δεικνύεται η διεύρυνση του υποκειμενικού πεδίου εφαρμογής της ρυθμίσε- ως της και των συγγενών διατάξεων στο σύνολο των θιγομένων από την ανί- 9 10