ΡΥΘΜΙΣΤΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ ΚΑΙ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΙΚΗ ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ

Ρυθμιστικό ∆ίκαιο και Συμπεριφορική Χρηματοοικονομική 48 τα αυτονομίας, προκειμένου να υπερασπιστούν τις προτεινόμενες από αυτούς πολιτικές. Ο Sunstein συμμερίζεται την επιθυμία των ανθρώπων να είναι κύριοι των επιλογών τους και να μην ετεροκαθορίζονται από τη βούληση τρί- των. Θεωρεί, ωστόσο, ότι οι ενστάσεις των αντιπατερναλιστών παρα- λείπουν μία βασική παράμετρο: στην πραγματικότητα, οι περισσότερες από τις επιλογές που χρειάζεται να κάνουμε καθημερινά έχουν, ήδη, γίνει από άλλους. Από τη μορφή που έχουν οι οικιακές συσκευές, έως τη σήμανση των δρόμων και τα φάρμακα που ενδείκνυνται για κάθε ασθένεια, όλα είναι αποφάσεις που έχουν ληφθεί από κάποιον άλλον. Και φυσικά αυτό είναι κάτι που αποδεχόμαστε, τόσο επειδή ο χρόνος που διαθέτουμε είναι περιορισμένος, όσο και επειδή πολλές από αυτές τις επιλογές είναι βαρετές ή και τόσο τεχνικές και περίπλοκες, που θα αδυνατούσαμε να τις κάνουμε από μόνοι μας. Χωρίς αυτό το κοινωνικό υπόβαθρο, καταλήγει ο Sunstein, η ανάγκη να αποφασίζουμε ενεργά για τα πάντα θα κατέλυε την ίδια την αυτονομία μας 99 . Συναφές είναι και το δεύτερο αντεπιχείρημα. Είναι δεδομένο ότι σε πολλές περιπτώσεις τα άτομα, λόγω έλλειψης αυτοελέγχου και άλλων γνωστικών και συναισθηματικών διαταραχών, αδυνατούν να συμπερι- φερθούν με τρόπο που να εξυπηρετεί τους μακροπρόθεσμους στόχους τους. Το κράτος τότε παρεμβαίνει και - σεβόμενο αυτές τις επιθυμί- ες - επιβάλλει περιορισμούς που συνδράμουν στην εκπλήρωσή τους 100 . Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η υποχρέωση χρήσης ζώνης ασφαλείας από τους οδηγούς, οι οποίοι πολλοί συχνά (κυρίως λόγω 99.  Για τη σχετική επιχειρηματολογία αναλυτικά βλ. C. Sunstein (2012), ό.π., σελ. 32 επ. 100.  Τέτοιοι περιορισμοί υπάγονται στο λεγόμενο «πατερναλισμό του μέσου» (means paternalism), σε αντιδιαστολή προς τον «πατερναλισμό του σκο- πού» (ends paternalism), με τον οποίο ο νομοθέτης επιχειρεί να διαμορ- φώσει αυτούς καθ’αυτούς τους επιδιωκτέους σκοπούς. Η διάκριση μετα- ξύ τους, βέβαια, δεν είναι πάντοτε εύκολη, βλ. C. Sunstein (2012), ό.π., σελ. 23 επ.