ΑΣΤΙΚΟΣ ΚΩΔΙΚΑΣ

1136 ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ Άρθ. 1820 ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ Το εξαίρετο: Προϋποθέσεις του δικαιώματος επί του εξαιρέτου. Ο επιζών σύζυγος λαμβάνει το εξαίρετο μόνο όταν κληρονομεί εξ αδιαθέτου (βλ. ΕφΠατρ 776/2005 ΑχΝομ 2006,277, ΜΠρΘεσ 12/2017 Αρμ 2017,379). Δεν παίρνει το εξαίρετο αν εγκαταστάθηκε ως κλη- ρονόμος με διαθήκη. Δικαιούται το εξαίρετο σε περίπτωση που ο διαθέτης εγκαταστή- σει με τη διαθήκη του «τους εξ αδιαθέτου κληρονόμους», τους «νομίμους κληρονό- μους» ή τους «συγγενείς» του, εφόσον ο διαθέτης δεν απέκλεισε τον σύζυγο από το εξαίρετο (βλ. Παπαντωνίου ό.π. παρ. 90, Γεωργιάδη ό.π. αρ. 29, Ψούνη ό.π. σελ. 307, Αστ. Γεωργιάδη ΕρμΑΚ 1820 αρ. 40, Βουζίκα ό.π. σελ. 217, αντίθετα Μπαλής Κληρ. Δικ. παρ. 129, Τούσης Κληρ. Δικ. παρ. 98, σημ. 7, Βάλληνδας ΑΚ 1820 σελ. 101). Αντικείμενο του εξαίρετου. Μπορεί να συμπεριληφθεί κάθε αντικείμενο της κοι- νής οικιακής οικονομίας των συζύγων (βλ. ΑΠ 1870/2013 ΕλλΔνη 2014,402, ΝοΒ 2014,640, ΧρΙΔ 2014,275, ΜΠρΘεσ 15810/2013 ΕλλΔνη 2014,1097). Η απαρίθμηση της διάταξης είναι ενδεικτική (βλ. Γεωργιάδη/Σταθόπουλο ό.π. αρ. 17). Κριτήριο για το ποια αντικείμενα περιλαμβάνονται στο εξαίρετο πρέπει να είναι ο σκοπός του νό- μου να εξασφαλίσει στον σύζυγο που επιζεί τον ίδιο περίπου τρόπο ζωής που είχε μέ- χρι τότε (βλ. ΕφΘεσ 2611/99 Αρμ 2000,501 ΕφΠατρ 917/96 Αρμ 51,365). Αυτό πρέπει να αποτελεί την οδηγό σκέψη για το χαρακτηρισμό κάποιου αντικειμένου ως υπαγό- μενου ή μη στο εξαίρετο. Αρχικά επομένως όλα τα αντικείμενα που εξυπηρετούν αυ- τόν τον σκοπό υπάγονται στο εξαίρετο. Ο τρόπος όμως και ο βαθμός ανέσεως διαφέ- ρει από περίπτωση σε περίπτωση, συνήθως δε είναι ανάλογος προς την οικονομική δυνατότητα και την πνευματική ανάπτυξη των συζύγων. Ακολούθως η κρίση αν κά- ποιο αντικείμενο υπάγεται ή όχι στο εξαίρετο αποτελεί εκτίμηση πραγμάτων, που ανή- κει κυριαρχικά στον δικαστή της ουσίας (βλ. Αστ. Γεωργιάδη ό.π. αρ. 55-56, ΜΠρΘεσ 12/2017 ό.π.). Σημασία δεν έχει αν χρησιμοποιείται συγκεκριμένο αντικείμενο στην «οικία». Αλλά αν αυτό έχει καταστεί στοιχείο της κοινής οικονομίας των συζύγων και ανταποκρίνεται στον τρόπο διαβίωσής τους (βλ. ΕφΘεσ 2611/99 ό.π., ΕφΠατρ 917/96 ό.π.). Στο εξαίρετο δεν περιλαμβάνονται μόνο τα αναγκαία προς το ζειν αντικείμενα. Αλλά και εκείνα που χρησιμεύουν για άνετη και ευχάριστη διαβίωση ή καλύπτουν άλ- λες ανάγκες, αδιαφόρως αν η αξία τους είναι μεγάλη (βλ. ΕφΘεσ 2611/99 ό.π., ΕφΑθ 8752/85 ό.π.). Αντικείμενα που χρησίμευαν για την οικιακή οικονομία και των δύο συζύγων (βλ. ΕφΑθ 6873/2007 ΝοΒ 2008,338). Τα οικιακά αντικείμενα για να υπαχθούν στο εξαίρετο πρέπει πράγματι να τα χρησιμο- ποιούσαν είτε και οι δύο σύζυγοι είτε μόνο εκείνος που επιζεί (βλ. ΕφΑθ 6873/2007 ό.π.). Αρκεί η περιοδική ή ακόμη και η σπάνια χρήση (βλ. ΕφΘεσ 2611/99 ό.π., ΑΠ 1761/87 ΝοΒ 36,1636). Αρκεί να μην ανήκει στην αποκλειστική κυριότητα του επι- ζώντος, καθώς και να μη χρησιμοποιείτο αποκλειστικά από τον κληρονομούμενο και γενικότερα να μην ήταν προορισμένα για προσωπική χρήση του ενός συζύγου (βλ. Παπαντωνίου ό.π. παρ. 90), όπως επαγγελματικές βιβλιοθήκες ή άλλα αντικείμε- να που συνδέονται με την άσκηση επαγγέλματος (βλ. Καράκωστα , Αστ. Κώδ. άρθρο 1820 αρ. 570). Περιλαμβάνονται στο εξαίρετο και τα πράγματα που συγκροτούν τον εξοπλισμό της κοινής επαγγελματικής στέγης των συζύγων, όταν συμβαίνει αυτοί να 3 4