ΚΡΙΣΗ ΔΗΜΟΣΙΟΥ ΧΡΕΟΥΣ ΚΑΙ ΤΡΑΠΕΖΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΣΤΗ ΖΩΝΗ ΤΟΥ ΕΥΡΩ

IX ΠΡΟΛΟΓΟΣ Η πρόσφατη χρηματοπιστωτική κρίση και η επακόλουθη κρίση δημόσιου χρέ- ους αποτέλεσαν σαφή υπόμνηση της σχέσης αλληλεπίδρασης μεταξύ των κρατών και των εμπορικών τους τραπεζών. Μολονότι η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει σημειώσει σημαντική πρόοδο στην αναχαίτιση του διαύλου μετάδοσης κρίσεων που έχουν ως αφετηριακό σημείο τις εμπορικές τράπεζες και κατα- ληκτικό σημείο τις κεντρικές κυβερνήσεις, ελάχιστη υπήρξε η μέχρι σήμερα πρόοδος της Ένωσης στην αναχαίτιση της αντίστροφης κίνησης στη μετάδο- ση των κρίσεων, εκείνων δηλαδή που εκκινούν από τις κεντρικές κυβερνή- σεις και απολήγουν στις εμπορικές τράπεζες. Ο σκοπός της παρούσας μελέτης είναι διττός και συνίσταται: α) στην επισκό- πηση των μέτρων που έχουν ληφθεί σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης, και ειδι- κότερα σε επίπεδο ζώνης του ευρώ, για την περιστολή του κινδύνου έκθεσης των κρατών σε τραπεζικές κρίσεις και στην αξιολόγηση του αντίκτυπου των νομικών αδυναμιών τους στην επίτευξη των αντικειμενικών τους στόχων και β) στην εξέταση τρόπων αναχαίτισης του αντίστροφου διαύλου μετάδοσης κρίσεων (εκείνων δηλαδή που έχουν ως αφετηρία το κράτος), ώστε να απο- σοβηθεί η εκδήλωση μελλοντικών κρίσεων αντιστοίχων εκείνης που έπληξε το ελληνικό τραπεζικό σύστημα αρχής γενομένης από το 2010. ∆ιατυπώνεται μεταξύ άλλων το επιχείρημα ότι, μολονότι επιβοηθητική, η περαιτέρω διαφο- ροποίηση στη σύνθεση των τραπεζικών χαρτοφυλακίων που αποτελούνται από κρατικά ομόλογα, ως μέσο διασποράς του κινδύνου, κρίνεται ανεπαρκής, εξού και η ανάγκη επανεξέτασης εναλλακτικών κεντρικών επιλογών πολι- τικής. Αν και ορισμένες εξ αυτών αποτέλεσαν αντικείμενο προβληματισμού μετά την εκδήλωση της χρηματοπιστωτικής κρίσης, στη συνέχεια εγκαταλεί- φτηκαν, πρωτίστως εξαιτίας πολιτικών αντιδράσεων. Εξέχουσα θέση μεταξύ των εν λόγω επιλογών κατέχουν, πρώτον, η έκδοση συλλογικού, «ευρωπαϊ- κού» δημόσιου χρέους (υπό τη μορφή ευρωομολόγων, ευρωπαϊκών ασφαλών ομολόγων ή τίτλων εξασφαλισμένων με κρατικά ομόλογα), ευχερέστερα ρευ- στοποιήσιμου και, κατ’ επέκταση, ασφαλέστερου σε σχέση με τα ομόλογα με- μονωμένων κρατικών εκδοτών, και, δεύτερον, η δημιουργία ενός μόνιμου μη- χανισμού στήριξης της σταθερότητας στα κράτη μέλη της ζώνης του ευρώ. Ο εν λόγω μηχανισμός θα μπορούσε να αποτελέσει μόνιμη δομή στήριξης των οικονομικά δυσπραγούντων κρατών (ως εκδοτών δημόσιου χρέους), κυρίως εκ των υστέρων, και με την ενεργοποίησή του θα εκλείψει η ανάγκη παράτα- σης της εφαρμογής του προσωρινού χαρακτήρα καθεστώτος που ισχύει κατά