ΚΡΙΣΗ ΔΗΜΟΣΙΟΥ ΧΡΕΟΥΣ ΚΑΙ ΤΡΑΠΕΖΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΣΤΗ ΖΩΝΗ ΤΟΥ ΕΥΡΩ

ΚΡΙΣΗ ∆ΗΜΟΣΙΟΥ ΧΡΕΟΥΣ ΚΑΙ ΤΡΑΠΕΖΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΣΤΗ ΖΩΝΗ ΤΟΥ ΕΥΡΩ 4 μορφή του Ενιαίου Συμβουλίου Εξυγίανσης (ΕΣΕ)· και δ) τη δημιουργία ενός Ευρωπαϊκού Συστήματος Ασφάλειας Καταθέσεων (ΕΣΑΚ) που θα συμβάλλει στη συγκράτηση των επιπτώσεων μιας ενδεχόμενης πτώχευσης τραπεζών, την οποία η ύπαρξη ενισχυμένων πλαισίων εναρμονισμένης εποπτείας, κα- θώς και ανάκαμψης και εξυγίανσης των τραπεζών, δεν θα επαρκούσε για να αποτρέψει. Η λήψη και ενεργοποίηση των ως άνω μέτρων νοηματοδοτούν τη λειτουργία μιας «Τραπεζικής Ένωσης» και συνιστούν μείζον επίτευγμα πολι- τικής στην πορεία προς την ευρωπαϊκή ενοποίηση, ιδίως σε επίπεδο ζώνης του ευρώ. Το επίτευγμα αυτό είναι αδιαμφισβήτητα το σημαντικότερο και αρ- τιότερο από την ίδρυση, το 1999, της Οικονομικής και Νομισματικής Ένωσης (ΟΝΕ), της οποίας και θα πρέπει να θεωρείται συμπληρωματικό. Ο συνδυα- σμός κεντρικής εποπτείας και κεντρικής εξυγίανσης (η οποία συμπεριλαμ- βάνει το εργαλείο της διάσωσης με ίδια μέσα) έχει ως αποτέλεσμα τη μετα- τόπιση μεγάλου μεριδίου των κινδύνων των τραπεζών (συμπεριλαμβανομέ- νων των εξόδων εξυγίανσής τους) από τους φορολογούμενους στους επεν- δυτές και, εν τέλει, στους καταθέτες, αποδυναμώνοντας τον δεσμό τραπε- ζών-κράτους 5 . Ταυτόχρονα, η πρόοδος την οποία έχει σημειώσει η Ευρώπη στην αναχαίτι- ση του διαύλου μετάδοσης κρίσεων από δυσπραγούντα κράτη σε υγιείς εμπο- ρικές τράπεζες (εφεξής ο «κατωφερής δίαυλος μετάδοσης») είναι πολύ πε- ριορισμένη και μέχρι στιγμής ελάχιστα έχουν γίνει σε θεσμικό επίπεδο για την αντιμετώπιση των κινδύνων που ελλοχεύουν σε μια ενδεχόμενη επανε- νεργοποίησή του. Η αδράνεια της Ευρώπης θα μπορούσε να οδηγήσει έναν τυχαίο παρατηρητή στο συμπέρασμα ότι δεν υπάρχουν προφανείς κάθετες (top-down) λύσεις, η εφαρμογή των οποίων θα συμπλήρωνε τα εθνικά προ- γράμματα δημοσιονομικής λιτότητας που ίσχυσαν ή ισχύουν σε χώρες της περιφέρειας της ζώνης του ευρώ (και δη σε όσες πλήττονται περισσότερο από την κρίση), και ότι η αποσόβηση δημοσιονομικών κρίσεων ικανών να ζη- μιώσουν τις εγχώριες τράπεζες είναι εφικτή μόνο μέσω της λήψης μέτρων δημοσιονομικής πειθαρχίας. Ωστόσο, όπως εξηγείται στην ανά χείρας μελέ- τη, προκειμένου να αναχαιτιστεί ο κατωφερής δίαυλος μετάδοσης είναι ανα- γκαία η διερεύνηση και ορισμένων άλλων λύσεων μη εδραζόμενων σε παρα- μέτρους δημοσιονομικής πειθαρχίας, οι οποίες έχουν μάλιστα αποτελέσει 5.  Για την αντιμετώπιση των τραπεζικών καταθέσεων ως επενδύσεων υποκείμενων σε «κούρεμα» (bail-in) βλ. Φοίβος Αθανασίου, «Περί της νομικής και οικονομικής με- ταχείρισης των τραπεζικών καταθέσεων ως επενδύσεων» στο: Αναμνηστικός τόμος Λεωνίδα Γεωργακόπουλου (Αθήνα, Τράπεζα της Ελλάδος, Κέντρο πολιτισμού, έρευ- νας και τεκμηρίωσης 2016) τ. Ι, σελ. 1.