Ο ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ ΕΝ ΤΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΤΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ ΚΑΙ ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ

26 ΙΙΙ. Ανάλυση των Αριστοτέλους Πολιτικών 1. Η πόλις ως κοινωνία και όλον σύνθετον Ο Αριστοτέλης υποδεικνύει στην πρώτη κιόλας πρόταση των Πολι- τικών ότι το Κράτος είναι μία κοινωνία. Αλλά τί είναι η κοινωνία ; Είναι δυσεύρετος ο περί κοινωνίας ορισμός στα γραπτά του Αριστοτέλους. Οι βασιλικοί άνδρες, οι κατά την αριστοτέλειον έκφρασιν « κατ’ ἀρετῆς ὑπερ- βολὴν διαφέροντες » δεν είναι legibus solute όπως θέλει να τους εμφανίση ο κ. Μάνεσης. Είναι δεσμευμένοι από τον νόμον του Λόγου, από την ιδέαν της δικαιοσύνης, από τας ιδέας διά τας οποίας υπάρχει η πολιτεία, η κοινωνία των ανθρώπων και η ιστορία. Οι βασιλικοί άνδρες αποτελούν την ενανθρώ- πισιν του αγαθού. Μόνον υπό την ιδεατήν αυτήν «υπόθεσιν» παραμερίζει ο Πλάτων τους θετικούς κανόνας δικαίου από την Πολιτείαν του. Ευθύς ως απομακρυνθή από την υπόθεσιν αυτήν, όπως εις τον διάλογον των «Νόμων», αμέσως προσφεύγει εις τους συγκεκριμένους κανόνας άνευ των οποίων θεωρεί αδύνατον μίαν πολιτισμένην συμβίωσιν. Ο Πλάτων δι’ αυτόν ακριβώς τον λόγον, όταν κατεσκεύασε την πολιτείαν των «Νόμων», όπου οι άνθρωποι, οιοι οι κατά κανόνα εις την ιστορικήν πραγμα- τικότητα εμφανιζόμενοι κυβερνούν, και νόμους θεσπίζει και τον θεσμόν του Νυκτερινού Συμβουλίου των Γερόντων καθιερώνει (Νόμοι 961 α) το οποί- ον αποστολήν έχει να παρακολουθή καθημερινώς την πιστήν τήρησιν των νόμων αυτών. ∆ιότι όπου δεν κυβερνά ο λόγος, ο οποίος εξ ορισμού δεν τεί- νει εις οιανδήποτε κατάχρησιν εξουσίας, εις οιανδήποτε ενέργειαν θίγουσαν την ιδέαν της δικαιοσύνης, εκεί χρειάζονται θετικοί κανόνες. Όπου το πρώ- τον κατ’ αξίαν λείπει, δηλαδή ο λόγος εκεί «το δεύτερον αιρετόν, τάξιν τε και νόμον» (Νόμοι 875 Ε). Και μάλιστα τονίζει ο Πλάτων, ότι εις τας ιστορικάς πολιτείας όταν είναι ορθαί, δηλαδή ποιοτικώς ανώτεραι, οι νόμοι πρέπει να είναι ευρείς και να αφήνεται μεγάλη πρωτοβουλία εις τους άρχοντας, πρέπει δηλαδή οι «θεσμοί ελέγχου» να είναι ολίγοι. Όταν όμως αι πολιτείαι είναι φαύλοι, τότε κατ’ ανάγκην οι νόμοι πρέπει να είναι λεπτομερειακοί διά να εμποδίζουν κατά το δυνατόν τας αυθαιρεσίας των αρχόντων (Νόμοι 876 α).