Ο ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ ΕΝ ΤΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΤΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ ΚΑΙ ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ

27 Όπως και στην περίπτωση άλλων όρων, αφίεται ο μελετητής να διαπι- στώσει την έννοιαν την οποίαν ο Αριστοτέλης αποδίδει στη λέξη μέσα από ένα αριθμό διασκορπισμένων χωρίων, που υπονοούν την έννοιαν αυτήν παρά την δηλούν σαφώς. Ο όρος κοινωνία αναφέρεται υπό του Αριστοτέλους εν μέρει στα Ηθικά Νικομάχεια , εν μέρει στα Πολιτικά . Ο οίκος, επί παραδείγματι, στο βαθμό που αυτός είναι ένα είδος φιλίας γίνεται αντικείμενο μεταχειρίσεως στα Ηθικά . Οι αρετές ή τα αγαθά, Ουδέποτε επομένως ο Πλάτων, εξαίρων την ιδεατήν μορφήν του βασιλικού ανδρός, ως φορέως του νόμου, του λόγου, διενοήθη να χαρακτηρίση εις μίαν ιστορικήν πολιτείαν, ως περιττούς ή επιζημίους τους θεσμούς. Τους θεωρεί ως το μη άριστον, ως το αναγκαίον υποκατάστατον εις ένα κόσμον όπου ο λόγος δεν δύναται να βασιλεύση. Εις τους «Νόμους» εμφανίζονται εξ ίσου αναγκαίοι και οι θεσμοί και οι άνδρες οι οποίοι δεν είναι μεν βασιλικοί, δεν είναι πλήρως διαποτισμένοι από τον Λόγον, αλλά «μετέχουν» αυτού. Και εφ’ όσον μεν είναι μεγάλη η μέθε- ξις, τότε ως ελέχθη οι νόμοι πρέπει να αποτελούν ευρέα πλαίσια εντός των οποίων θα είναι ελεύθερος ρυθμιστής ο άρχων, ο ανθρώπινος δηλαδή παρά- γων, καθ’ ο μέτρον εμπνέεται από τας ιδέας. Όπου δε αντιθέτως η μέθεξις αύτη είναι ισχνή, τότε οι νόμοι πρέπει να είναι λεπτομερείς και να δεσμέυουν τον άρχοντα, εις τον μέγιστον βαθμόν, διότι χρειάζονται εκεί πολλοί φραγμοί κατά της κακής χρήσεως της εξουσίας. Εκ των ανωτέρω προκύπτει: α) ότι ο Πλάτων ουδαμού υποτιμά τους θεσμούς, δηλαδή τους θετικούς κανό- νας δικαίου. Τιμά όμως περισσότερον των θεσμών, οι οποίοι το πολύ «μετέ- χουν» του λόγου, τον λόγον τον ίδιον. β) ότι η περί βασιλικών ανδρών διδασκαλία του Πλάτωνος δεν δύναται να αποβή επικίνδυνος διά την πολιτικήν ελευθερίαν. Οι βασιλικοί άνδρες εξ ορι- σμού και εξ υποθέσεως πράττουν κατά λόγον. Και το πράττειν κατά λόγον είναι ταυτόσημον προς το πράττειν κατ’ ελευθερίαν. Ο λόγος είναι η τελι- κή έκφραση της ελευθερίας του ανθρώπου καθ’ όλας αυτής τας αναφοράς. Ελευθερία η οποία δεν είναι κατά λόγον δεν είναι πραγματική ελευθερία. Ουδεμίαν επομένως έχει αξίαν. γ) εάν ο Πλάτων ίδρυε μίαν πραγματικήν πολιτείαν, αυτήν την οποίαν υπαινίσ- σεται εις τους Νόμους (Νόμοι 739 ε), θα την καθίστα, όπως λέγομεν σήμερον, κράτος δικαίου πλήρες νόμων. ∆εν θα έπαυε όμως δι’ αυτό να έχη πλήρη επίγνωσιν της ατελείας την οποίαν ενέχει η τοιαύτη πολιτειακή μορφή και της προκυπτούσης εξ αυτής αντινομίας μεταξύ δικαίου και δικαιοσύνης. Ανάλυση των Αριστοτέλους Πολιτικών