ΕΙΣΗΓΗΣΕΙΣ ΕΜΠΟΡΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ

1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Ι. Το πλαίσιο διαμόρφωσης του Εμπορικού Δικαίου Α. H Αγορά Αν ρωτήσουμε κάποιον απροϊδέαστο ποια είναι η μεγαλύτερη επανάσταση που έγινε ποτέ, από την άποψη της διαμόρφωσης της σύγχρονης οικονομίας και κοι- νωνίας, θα δυσκολευτεί να απαντήσει: Η αμερικανική; Η γαλλική; Η βιομηχανική; Η οκτωβριανή; Η ακριβής απάντηση είναι, η μεγάλη αυτορρυθμιζόμενη αγορά. Συνιστά μια απροσχεδίαστη, αλλά και εν πολλοίς ανεπιθύμητη επανάσταση, που άλλαξε ριζικά τη μορφή του κόσμου μέσα σε 3-4 αιώνες, λόγω της ασύλληπτης δυναμικής της 1 . Η διαδικασία διαμόρφωσής της έμοιαζε με έναν αργόσυρτο-παρατεταμένο και υπό- κωφο τεκτονικό σεισμό που οδήγησε στην κατάρρευση παλαιών κοινωνικών δο- μών και στην ανάδειξη νέων, προκαλώντας αδιανόητη οικονομική πρόοδο, αλλά και ασύλληπτο πόνο και απόγνωση από την αποσάθρωση και καταστροφή εδραι- ωμένων για πολλούς αιώνες κοινωνικών θεσμών 2 . Η εμφάνιση της αγοράς έγινε δυνατή όταν ο ανθρώπινος νους μπόρεσε να συλ- λάβει και να εκμεταλλευτεί τους συντελεστές παραγωγής, τη γη (φύση), την εργα- σία και το κεφάλαιο ως εμπόρευμα. Είχε προηγηθεί βεβαίως η καθιέρωση και κοι- νωνική αποδοχή του κέρδους ως κατευθυντήριας δύναμης της οικονομικής ζωής. Από το σημείο αυτό και πέρα και μέσα από τις ωδίνες του τοκετού της «απελευθέ- ρωσης» των συντελεστών παραγωγής -της εργατικής δύναμης (προλεταριάτο, πρώ- ην αγρότες), της εμπορευματοποίησης της γης και της πρωτογενούς συσσώρευσης κεφαλαίου)- η γένεση της αγοράς συντελέσθηκε. Το πρόβλημα της ανθρώπινης επιβίωσης δεν θα λυνόταν πλέον με τον παραδο- σιακό τρόπο ή τη διάταξη του μονάρχη, αλλά από τις δυνάμεις της αγοράς. Η οικονομία της αγοράς, για να υπάρξει και να λειτουργήσει, έχει ως αυτονό- ητη θεσμική προϋπόθεση τη διασφάλιση της ελεύθερης οικονομικής δράσης που κατοχυρώνεται στο άρθρ. 5 §1 του Συντάγματός μας, αλλά και στις Ευρωπαϊκές Συνθήκες. 1. Είναι χαρακτηριστικό ότι από το 1 μ.Χ. έως το 1.700 μ.Χ. η αύξηση του παγκόσμιου κατά κε- φαλήν εισοδήματος ανήλθε σε 66,8%, ενώ από το 1.700 μ.Χ. έως το 2.000 μ.Χ. σε 3.700% (!) Η εκτίναξη αυτή είναι ακόμη πιο εμφανής τον τελευταίο 1,5 αιώνα, βλ. Bradford Delong , Estimating World GDP, One Million BC - Present, 1998. 2. Τη σταδιακή εμφάνιση των αγορών αρνείται ο Polanyi , Ο μεγάλος μετασχηματισμός, Οι πολι- τικές και κοινωνικές απαρχές του καιρού μας, 2001, σελ. 238, που θεωρεί ότι ήταν απόρροια κρατικών παρεμβάσεων. Βλ. ακόμη Hobsbaum , Η εποχή των Επαναστάσεων 1789 - 1848, 1987. 1 2 3 4 5