ΕΙΣΗΓΗΣΕΙΣ ΕΜΠΟΡΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ 7 φράζει και ρυθμίζει με κανόνες εύκαμπτους τις συναλλαγές, που διεξάγονται στο πλαίσιο της οικονομίας της αγοράς. Χωρίς αυτήν (την αγορά) δε νοείται εμπορικό δίκαιο, παρά μόνον ίσως στοιχεία του αστικού δικαίου 12 . Η αδήριτη αναγκαιότητα διαρκούς προσαρμογής στα μεταβαλλόμενα οικονο- μικά δεδομένα και η απορρόφηση των κραδασμών από την ανατροπή κρατού- ντων δογμάτων του δικαίου είναι εκείνη η οποία προσδιορίζει υπέρ παν τι άλλο, αλλά και καθορίζει σε τελική ανάλυση, την «ταυτότητα» του εμπορικού δικαίου. Σε τούτο ακριβώς έγκειται η μεγάλη ικανότητά του, να μεταλλάσσει θεσμούς και να τους προσαρμόζει σε νέα δεδομένα , χάριν της αποτελεσματικής εφαρμογής του (μείωση συναλλακτικού κόστους κ.λπ .). Τα στοιχεία που το συνθέτουν διαφοροποιούν με ευδιάκριτο τρόπο το δίκαιο αυτό από άλλους κλάδους του δικαίου και συνίστανται κυρίως: α) Στην ευελιξία και ταχύτητα , με ιδιαίτερη έμφαση στους θεσμούς που υπη- ρετούν την άμεση σύναψη, διεκπεραίωση και εκκαθάριση των συναλλαγών (π.χ. αναιτιώδες εμπορικών ενοχών). β) Στην έλλειψη τυπικότητας (= ελαστικότητα, αντιγραφειοκρατικό πνεύμα, απλότητα), κατά τη σύναψη και εκτέλεση των τεράστιου όγκου και μαζικότητας εμπορικών συναλλαγών, έτσι ώστε συχνά να θυσιάζεται η δογματικά άρτια λύση υπέρ της πρακτικής λύσης (εξαίρεση συνιστά το δίκαιο αξιογράφων). γ) Στην εμπιστοσύνη και στην εφαρμογή της καλής πίστης (bona fides mercatoria) που διαποτίζουν κάθε έκφανση των εμπορικών συναλλαγών, αποτε- λώντας τον «ιδεολογικό πυρήνα» της άσκησης επιχειρηματικής-εμπορικής δραστη- ριότητας. δ) Στην ασφάλεια δικαίου , που επικρατεί ενίοτε της «δίκαιης» λύσης (βλ. εφαρ- μογή αρχής φαινομένου δικαίου - περιορισμός ενστάσεων στα αξιόγραφα κ.λπ) . Και εδώ το «ιδεολογικό» στίγμα του εμπορικού δικαίου καθίσταται εμφανές. ε) Στην προστασία και στη συνέχιση (going concern) της επιχείρησης. Τα στοιχεία αυτά, που ασφαλώς δεν είναι τα μόνα, ανάγονται σε δικαιικές δε- οντολογικές αρχές αποτελώντας το λεγόμενο «πνεύμα του εμπορικού δικαίου» 13 και ανταποκρίνονται εν τέλει στη διάχυτη τάση του νομικού ρεαλισμού που δια- περνά όλο το corpus του εμπορικού δικαίου. Έτσι, το εμπορικό δίκαιο διακρίνεται, πλέον, από τον άλλο μεγάλο κλάδο του ιδιωτικού δικαίου, το αστικό δίκαιο , που χαρακτηρίζεται από έναν σαφώς πιο έντονο «πατερναλισμό» στις ρυθμίσεις του (π.χ. επιβολή τύπου σε ορισμένες συναλλαγές, όπως στις περιπτώσεις της εγγυή- σεως, της μεταβίβασης ακινήτου κ.λπ ., ως μέτρο πρόνοιας απέναντι σε μη επαρκώς ώριμες και σταθμισμένες ενέργειες). Η διάχυση των αρχών αυτών σ’ όλον τον χώρο του δικαίου επέτρεψε μάλιστα και τον χαρακτηρισμό του φαινομένου αυτού με τον όρο «εμπορικοποίηση» του δικαίου και δικαιολογεί την ένταξη σε έναν ενιαίο κλάδο τόσων ετερόκλητων κα- 12. Αυτό εξηγεί την απουσία του κλάδου αυτού του δικαίου στις πρώην σοσιαλιστικές χώρες. 13. Περάκης, Γενικό μέρος, σελ. 41. 20 21