ΟΙ ΠΟΛΙΤΕΙΑΚΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΚΡΙΣΗΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

9 ΠΡΟΛΟΓΟΣ Με την έκρηξη της οικονομικής κρίσης η οικονομία εισήλθε στην καθημερινή μας ζωή ως εντελώς άγνωστο, τουλάχιστον για τις τελευταίες δύο-τρείς γενεές, και βαρύ πρόβλημα. Ταυτόχρονα εισήλθε και στον συνταγματικό και ευρύτερα στον δικαιικό κανόνα. Αρχικά επέλασε ως περιεχόμενο του κανόνα: νομοθετή- θηκαν κατά κόρον οικονομικοί και άλλοι ποσοτικοί στόχοι, αλλοιώνοντας κατά την έκταση και το περιεχόμενό τους την φύση του νόμου από επιταγή ρύθμισης ανθρώπινης συμπεριφοράς και σχέσεων μεταξύ ανθρώπων σε απρόσωπη, κατ΄ αρχήν, επιταγή επίτευξης οικονομικών, τελικά, στόχων. Όπως ήταν αναμενόμε- νο, στη συνέχεια η οικονομία προχώρησε και στον δικανικό συλλογισμό, κυρί- ως στον δικανικό συλλογισμό σχετικά με την συνταγματικότητα των νομικών και κανονιστικών ρυθμίσεων που εισάγουν ως νομικές υποχρεώσεις της επιταγές της οικονομίας, όπως αυτές διατυπώθηκαν από τα τρία προγράμματα δημοσιονομι- κής προσαρμογής -τα Μνημόνια- στα οποία η ανάγκη (αλλά και επανειλημμένα η, έστω υπό την πίεση της κρίσης, αλλά πάντως ελευθέρως δοθείσα, ψήφος του ελληνικού λαού) ενέταξαν την χώρα μας. Η συνταγματική μας δικαιοσύνη, και προεχόντως το Συμβούλιο της Επικρατείας, βρέθηκε ενώπιον καινοφανών ζητημάτων, λεπτών, δυσχερών και πολιτικά φορτι- σμένων. Συχνά δε οδήγησε τον δικαστή και ενώπιον διλημμάτων που ελάμβαναν έως και δραματικό χαρακτήρα: θα περισώσω κάποια κατάσταση που έχει εγκατα- σταθεί ως δικαίωμα, διακινδυνεύοντας την όλη προσπάθεια της χώρας για δημο- σιονομική εξυγείανση; Μέχρι πόσο μπορεί να φθάσει η θυσία που μπορώ να ζητή- σω από τον ένα και (με εξαίρεση την δική μου, δικαστική προστασία) απροστάτευτο απέναντι στην παντοδυναμία της «ανάγκης», της Τρόϊκα και του κράτους; Όπως όφειλε να είναι αναμενόμενο η από την έποψη συνταγματικού δικαίου συ- νταγματικής πραγμάτευση των μνημονιακών νόμων και μέτρων αποτέλεσε από την πρώτη στιγμή αντικείμενο συστηματικής μελέτης και διδασκαλίας στο Μεταπτυχι- ακό Πρόγραμμα Δημοσίου Δικαίου της Νομικής Σχολής Αθηνών. Από τις τάξεις του Προγράμματος αυτού προέρχεται και το παρόν βιβλίο, που είναι η διδακτορική δια- τριβή της κας Ιωάννας Χαρχαλάκη. Και είναι τιμή για την διδασκαλία του μαθήματος να αναδεικνύονται από το βαρύ και πολύπλοκο αντικείμενό τους μαθητές και μαθή- τριες ικανές και ικανοί να εκπονήσουν μονογραφίες όπως η παρούσα. Στο βιβλίο, αν όχι το πρώτο, πάντως ένα από τα πρώτα και δυστυχώς λίγα στο αντικείμενό του, περιγράφεται και αποτιμάται η επιρροή του επιβληθέντος στην Ελλάδα αυστηρού καθεστώτος δημοσιονομικής πειθαρχίας στον τρόπο λειτουρ- γίας και στην μεταβολή του όλου συνταγματικού ρόλου της κυβέρνησης, της Βουλής και των δικαστηρίων. Στην πρώτη από τις δύο ενότητες που το απαρτί- ζουν προσεγγίζονται οι επιπτώσεις των Μνημονίων στην παραγωγή της κυβερ- νητικής πολιτικής και την άσκηση της νομοθετικής εξουσίας. Επιχειρείται να αξι- ολογηθεί ο συσχετισμός μεταξύ αφενός των μνημονιακών δεσμεύσεων της χώ- ρας και αφετέρου της πρωτοβουλίας και δυνατότητας της Κυβέρνησης να κα- θορίζει πλέον -όπως ρητά επιτάσσει το Σύνταγμα- την γενική πολιτική της χώ-