ΟΙ ΠΟΛΙΤΕΙΑΚΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΚΡΙΣΗΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

14 ΠΡΟΛΟΓΟΣ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑ δόση, από την οποία δεν εξαρτάται μόνον η εκπλήρωση διεθνών υποχρεώσε- ων, δηλαδή η καταβολή λήξεων ομολόγων, χρεωλυσίων και τόκων, αλλά και η εκπλήρωση εσωτερικών πολιτικών υποχρεώσεων, όπως είναι η καταβολή μι- σθών και συντάξεων ... Αυτήν την κατάσταση καλούμαστε να αντιμετωπίσου- με και αυτή είναι η κατάσταση που μας κάνει να αναλαμβάνουμε βάρος δυσα- νάλογο, πολύ μεγαλύτερο αυτού που αντιστοιχεί στις ευθύνες και τις υποχρε- ώσεις οποιασδήποτε Κυβέρνησης ή οποιασδήποτε συνηθισμένης κοινοβουλευ- τικής πλειοψηφίας» . Είναι εμφανές ότι η ομιλία αυτή μέλους της Κυβέρνησης το 2011 δεν έχει καμμία σχέση με ομιλίες των κυβερνώντων τα προηγούμενα χρόνια, που προσιδίαζαν σε μία διαρκώς ευημερούσα και ανθούσα δημοκρα- τική κοινωνία. Κατ’ αρχήν γίνεται αντιληπτός ο ρόλος που διαδραμάτισαν στην διαχείριση του δημοσιονομικού αδιεξόδου της χώρας, παράγοντες εκτός του κυρίαρχου εθνικού κράτους· ιδίως οι «αδηφάγες αγορές» και η «αμήχανη Ευρώπη» , κατά τα λεγόμενα του Υπουργού Οικονομικών. Με την χρήση των όρων αυτών κα- ταδεικνύεται η αδυναμία πλέον των κλασικών συνταγματικών όρων να περι- γράψουν με πληρότητα την λειτουργία του πολιτεύματος στην παρούσα ιστο- ρική και πολιτική συγκυρία. Κατά τούτο, κρίνεται αναγκαία η αποσαφήνιση του ρόλου που διαδραμάτισαν οι εν λόγω παράγοντες στην διαμόρφωση του εσωτερικού πολιτειακού γίγνεσθαι. Η σχέση δικαίου και οικονομίας, που απο- τελεί άλλωστε θέμα με διαχρονικό ενδιαφέρον, αποτελεί πλέον ζήτημα με συ- νταγματικές διαστάσεις. Οι «αγορές», δηλαδή οι τραπεζικοί οργανισμοί πα- γκόσμιου βεληνεκούς, λειτουργούν ως νέες κυρίαρχες οντότητες, λόγω της διαχείρισης και διοχέτευσης τεράστιων κεφαλαίων μέσω δανεισμού στα κρά- τη, προκειμένου τα τελευταία να εξασφαλίζουν και να διατηρούν την κεφαλαι- ακή τους επάρκεια 10 . Τα κράτη εξαρτώνται πλέον από τον δανεισμό των «αγο- ρών» λόγω μεταξύ άλλων της πλήρους απελευθέρωσης της κίνησης των κε- φαλαίων από χώρα σε χώρα χωρίς την αναγκαία διεθνή και εθνική εποπτεία. Σε αυτό το περιβάλλον της οικονομικής εξάρτησης η εθνική κυριαρχία των κρατών έχει επαναπροσδιοριστεί, όπως φάνηκε και στην περίπτωση του ελ- ληνικού κράτους 11 . Συγχρόνως, η «αμήχανη Ευρώπη» συνέβαλε και αυτή στην διατάραξη της ισορροπίας των θεσμών στο εσωτερικό του ελληνικού κράτους, αλλά και στην θέση της χώρας στο ευρωπαϊκό και διεθνές περιβάλλον. Με τον όρο αμήχανη νοείται η συστημική αδυναμία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (και δη της Ευρωζώ- νης), που δεν είχε προβλέψει αποτελεσματικούς μηχανισμούς αντιμετώπισης μίας τόσο σημαντικής οικονομικής κρίσης. Λόγω της απουσίας αποτελεσματι- 10. Γ. Δρόσο, Συνταγματικός λόγος και οικονομική κρίση, ΕφημΔΔ 6/2011, σελ. 765. 11. Π. Μαντζούφα, Οικονομική Κρίση και Σύνταγμα, εκδ. Σάκκουλα, 2014, σελ. 30-32.