ΟΙ ΠΟΛΙΤΕΙΑΚΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΚΡΙΣΗΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

ΕΝΟΤΗΤΑ ΔΕΥΤΕΡΗ 156 ση δεν γίνεται καμμία πανηγυρική διατύπωση για κίνδυνο «δημοσιονομικής εκτροπής» της χώρας που επιβάλλει την λήψη άμεσων μέτρων, ωστόσο είναι αναμφίβολο ότι το στοιχείο των δημοσιονομικών επιπτώσεων της δικαστικής απόφασης υπήρξε καταλυτικό για τον δικανικό συλλογισμό. Η επιβολή άμεσων δημοσιονομικών μέτρων από τον νομοθέτη ιδίως κατά τα έτη 2009 έως 2011 ήταν σφοδρή και πολυεπίπεδη καταδεικνύοντας όχι απλώς ταμειακή μέριμνα του Δημοσίου για είσπραξη εσόδων, αλλά την ανά- γκη να τεθεί υπό έλεγχο το δημόσιο έλλειμμα που είχε υπερβεί κάθε όριο βι- ωσιμότητας. Η επιβάρυνση των πολιτών με αλλεπάλληλες και κάθε είδους έκτακτες φορολογικές εισφορές δοκίμασε την φοροδοτική τους δυνατότητα και ήταν αναμένομενο όλα αυτά τα μέτρα να αχθούν ενώπιον της διοικητι- κής δικαιοσύνης. Προηγήθηκε χρονικά ο δικαστικός έλεγχος της έκτακτης εισφοράς που επι- βλήθηκε με το αρ. 18 του Ν 3758/2009 394 βάσει του εισοδήματος του ημερο- λογιακού έτους του 2007. Το προφανές ζήτημα της επίμαχης ρύθμισης αφο- ρούσε την αντίθεσή της στο αρ. 78 παρ. 2 του Συντάγματος, που κατοχυρώ- νει την περιορισμένη -μόνο για ένα οικονομικό έτος- αναδρομικότητα των φορολογικών νόμων. Η προστιθέμενη αξία της απόφασης της Ολομέλειας του Δικαστηρίου που τελικά εξεδόθη, της ΣτΕ Ολ 1685/2013, συνίσταται στο ότι ο δικαστής αυτή την φορά δεν κλήθηκε να απαντήσει απλώς στο δίλημ- μα αν το επιτακτικό δημοσιονομικό συμφέρον περιορίζει θεμιτά ατομικά και περιουσιακά δικαιώματα των πολιτών ή αντιβαίνει σε συνταγματικές αρχές· αλλά αν θα συμπεριλάβει σαν σταθερό πια σημείο του δικανικού του συλλο- γισμού, στις αποφάσεις του που θα αφορούσαν μνημονιακά μέτρα, το «δί- καιο της ανάγκης» δίνοντας έτσι μία carte blanche στον νομοθέτη να θεσπί- ζει μέτρα δημοσιονομικής λιτότητας. Στο δίλημμα αυτό όμως ουσιαστικά αυ- τοεγκλωβίστηκε ο δικαστής λόγω της ακραίας θέσης της μειοψηφίας στην παραπεμπτική προς την Ολομέλεια απόφαση του ΣτΕ 693/2011. Η διαπίστω- ση της μειοψηφίας ότι «... το αρ. 78 παρ. 2 του Συντάγματος [...] παρά την γενικόλογη αναφορά και σε «έκτακτες συνθήκες» που έγιναν κατά την ψή- φισή του, δεν αντιμετώπισε και, συνεπώς, δεν αποκλείει, σε μια τέτοια πε- ρίπτωση, την αναδρομική επιβολή έκτακτης εισφοράς στους πλουσιότερους πολίτες ...» επικρίθηκε έντονα από την θεωρία χαρακτηριζόμενη ως ερμη- νευτική κατασκευή contra constitutionem 395 . Η μειοψηφήσασα άποψη όμως έρχεται σε αντίθεση με την αδιάστικτη διατύπωση της διάταξης του αρ. 78 παρ. 2 Σ περί απαγόρευσης δίχως εξαιρέσεις έστω και κατ΄επίκληση έκτα- κτων συνθηκών, αλλά και την ιστορική ερμηνεία της 396 και δημιούργησε την υπόνοια ότι ο δικαστής αντιλαμβάνεται δύο καθεστώτα εφαρμογής του Συ- 394. Ν 3758/2009 «Εταιρείες Ενημέρωσης οφειλετών για ληξιπρόθεσμες απαιτήσεις και άλλες διατάξεις» (ΦΕΚ Α΄ 68/2009). 395. Βλ. Κ. Γιαννακόπουλο ό.π., σελ. 105, καθώς και Π. Μαντζούφα ό.π.,, σελ. 123 επ. 396. Για την ιστορική ερμηνεία της διάταξης βλ. Κ. Γιαννακόπουλο, ό.π., σελ. 104, υποσημ. 22.