ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΠΟΙΝΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ

16. Ο Δ ΗΜΟΣΙΟΓΡAΦΟΣ Ν. Μ ΠΙΤΖΙΛΕΚΗΣ 101 § 1 ΠΚ, τίθεται ζήτημα κατά πόσο μπορεί να υπάρξει ποινική ευθύνη του Α ως συμμετόχου σε μια πράξη, όπως αυτή της απλής δυσφήμησης, η οποία δεν θα είναι τελικά άδικη. Και τούτο, διότι σύμφωνα με το ισχύον σύστημα της πε- ριορισμένης εξάρτησης δεν μπορεί κάποιος να τιμωρηθεί ως συμμέτοχος σε ένα έγκλημα, το οποίο δεν συνιστά τελικά άδικη πράξη. Έχοντας αυτά υπόψη θα πρέπει να ερευνηθεί μήπως το άδικο της τελικής προσβολής χρεώνεται εξ ολοκλήρου στη συμπεριφορά του Α, ως μια περίπτωση έμμεσης αυτουργίας, με την έννοια δηλαδή ότι ο Α τελεί τη συκοφαντική δυσφήμηση χρησιμοποιώ- ντας τον δημοσιογράφο ως όργανό του, το άδικο της πράξης του οποίου αί- ρεται κατ’ εφαρμογή του άρθρου 367 ΠΚ. Η απάντηση θα ήταν θετική, διότι ο Α, έχοντας ο ίδιος γνώση της αναλήθειας του γεγονότος, εκμεταλλεύεται την άγνοια του δημοσιογράφου ως προς αυτή την αναλήθεια, επιτυγχάνοντας τη δημοσιοποίηση του ψευδούς δυσφημιστικού γεγονότος μέσω της πρόκλησης ή εκμετάλλευσης ενός λόγου άρσης του αδίκου, ο οποίος λειτουργεί μόνο στο πρόσωπο του άμεσα πράττοντος δημοσιογράφου. Τα πράγματα ωστόσο δυσκολεύουν αν ο Α δεν γνωρίζει την άγνοια του δημο- σιογράφου, αν δηλαδή θεωρεί ότι ο τελευταίος έχει γνώση του ψευδούς γε- γονότος που δημοσιεύει, ενώ στην πραγματικότητα κάτι τέτοιο δεν συμβαίνει. Στην περίπτωση αυτή, κατά την οποία δεν μπορεί να γίνει λόγος για πρόκλη- ση ή εκμετάλλευση της πράξης του δημοσιογράφου, υπάρχει δυσκολία θεμελί- ωσης έμμεσης αυτουργίας, διότι ο άμεσα πράττων δεν καθίσταται όργανο τέ- λεσης της εγκληματικής προσβολής. Η ευθύνη τότε του Α δεν μπορεί παρά να περιοριστεί μόνο στο επίπεδο της συμμετοχής. Πώς μπορεί όμως να είναι άδι- κη μια συμμετοχική πράξη, όταν η κύρια πράξη, στην οποία συμβάλλει, δεν είναι άδικη; Μόνο ίσως με ρητή εξαίρεση από τον κανόνα της περιορισμένης εξάρτησης (εξάρτησης της συμμετοχής από την άδικη κύρια πράξη) θα ήταν κάτι τέτοιο δυνατό. Και την εξαίρεση αυτή την προσφέρει ο κανόνας του άρ- θρου 49 ΠΚ, ο οποίος αναφέρεται στα προσωπικά στοιχεία τα οποία προσδιο- ρίζουν (θεμελιώνουν, παραλλάσσουν ή και – σπανίως – αποκλείουν) το άδικο της πράξης 4 . Γι’ αυτά λοιπόν τα προσωπικά στοιχεία, τα οποία έχουν σχέση με το άδικο της κύριας πράξης, η εξάρτηση χαλαρώνει, με την έννοια ότι δεν λαμβάνονται υπόψη για εκείνον εκ των συμμετόχων, στο πρόσωπο του οποί- ου δεν συντρέχουν. Μια τέτοια σπάνια περίπτωση, όπου έχουμε να κάνουμε με προσωπικό λόγο, ο οποίος δεν αυξάνει μεν ούτε μειώνει, αλλά αποκλείει το άδικο 5 , είναι και η συγκεκριμένη, όπου το άδικο αίρεται βάσει του άρθρου 367 § 1 ΠΚ μόνο για εκείνον, στο πρόσωπό του οποίου δεν υπάρχει η ιδιαίτε- 4. Με αυτή την έννοια βλ. Δημάκη , ΣυστΕρμΠΚ, Άρθρο 49, αρ. περ. 13 επ.· Μπιτζιλέκη, Η συμμετοχική πράξη, 1990, σ. 325 επ. 5. Την ύπαρξη τέτοιων περιπτώσεων αρνείται ο Δημάκης, ό.π., αρ. περ. 18.