ΔΙΚΑΣΤΙΚΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗ

Δικαστική Ψυχολογία και Ψυχιατρική 126 Γ κ.λπ. μπορούν να διαφέρουν και λόγω των ιδιαίτερων γνώσεων του μάρ- τυρα. Η παράμετρος αυτή είναι συνήθως γνωστή στο δικαστήριο και θα πρέ- πει να λαμβάνεται υπόψη για την εκτίμηση της αξιοπιστίας της μαρτυρικής κατάθεσης. Η ψυχική και σωματική κατάσταση του μάρτυρα κατά την στιγμή της αντίλη- ψης. Η κούραση, η κατανάλωση ποτών και ναρκωτικών ουσιών επιδρά ουσι- αστικά στην ικανότητα αντίληψης του μάρτυρα. Δεν είναι όμως πάντοτε εύ- κολο για το δικαστήριο να γνωρίζει την κατάσταση του μάρτυρα κατά τον κρίσιμο χρόνο, και πολύ περισσότερο την επίδραση που αυτή η κατάσταση είχε στην αντίληψή του. Ακόμη δυσκολότερος είναι ο εντοπισμός και η εκτί- μηση ψυχικών καταστάσεων όπως φόβος, άγχος, μίσος, οργή κ.λπ . Στοιχεία του χαρακτήρα και της προσωπικότητας του μάρτυρα. Ο καθένας μας δεν αντιλαμβάνεται τα γεγονότα ως εξωτερικές καταγραφές σε μια κενή μνήμη υπολογιστή ή σε ένα άδειο δίσκο, αλλά εντάσσει αυτά που αντιλαμβά- νεται σε ένα εννοιολογικό πλαίσιο που συγκροτείται επί τη βάσει των προη- γουμένων εμπειριών του. Έτσι, χωρίς να το συνειδητοποιούμε τις περισσό- τερες μορφές, η αντίληψή μας εμπεριέχει τις προαντιλήψεις μας, τις συνή- θειές μας, τα στερεότυπά μας. Οι παράγοντες αυτοί και κάποιοι άλλοι έχουν μελετηθεί σε πολλά πειράματα που έχουν διεξαχθεί σε συνθήκες εργαστηρίου. Ωστόσο, δεν πρέπει να μας διαφεύγει ότι η κατάθεση του μάρτυρα στην ποινική δίκη εμφανίζει συνή- θως ένα πρόσθετο στοιχείο: αυτό του αιφνιδιασμού από το απροσδόκητο. Σε αντίθεση με τα εργαστηριακά πειράματα που καλούμαστε να καταγράψου- με αντιδράσεις, να περιγράψουμε, να εξηγήσουμε κ.λπ. στις περισσότερες περιπτώσεις της δικαστηριακής μαρτυρίας, καλούμεθα να καταθέσουμε για κάτι που συνέβη ξαφνικά, απροσδόκητα, που δεν ήταν προγραμματισμένο και ενώ συνήθως κάναμε, παρατηρούσαμε ή βιώναμε κάτι άλλο. Η εστίαση της προσοχής μας σε ένα αντικείμενο έχει αποδειχθεί ότι μας εμπο- δίζει να αντιληφθούμε άλλα γεγονότα που συμβαίνουν κυριολεκτικά «μπρο- στά στα μάτια μας» και αυτό έχει αποδειχθεί σε σχεδιασμένα πειράματα, όσο και από στατιστικές καταγραφές πραγματικών μη προσχεδιασμένων περι- στατικών. Παράδειγμα προσχεδιασμένου πειράματος αποτελεί το τεστ της επιλεκτικής προσοχής 215 που οργάνωσαν οι Αμερικανοί ψυχολόγοι Christopher Chabris και Daniel Simons. Στο πείραμα, ζητείται από τους συμμετέχοντες να παρακολουθήσουν ένα βί- ντεο με δύο ομάδες νέων, εκ των οποίων η μία ομάδα φορά λευκά και η άλλη 215. Βλ. αναλυτική παρουσίαση στο βιβλίο C. Chabris & D. Simons, The invisible gorilla, 2010 και παρουσίαση του πειράματος στην ηλεκτρονική διεύθυνση https://www. youtube.com/watch?v=vJG698U2Mvo.