ΔΙΚΑΣΤΙΚΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗ

Δικαστική Ψυχολογία 129 πτες φάτσες». Ο ίδιος αν του επιδειχθούν οι ίδιες φωτογραφίες με την επι- σήμανση ότι πρόκειται για εθελοντές πυροσβέστες θα δει πολλά «αξιαγάπη- τα πρόσωπα». Τέλος, η αντίληψή μας έχει συχνά την μορφή κρίσεων μέσω συσχετισμών (associative thinking). Ο εγκέφαλός μας συνήθως λειτουργεί συγκρίνοντας, αντιπαραβάλλοντας και μέσα σε ένα πλαίσιο άλλων εμπειριών που προηγού- νται, συμβαίνουν ταυτόχρονα ή έπονται. Αν δεν μας ζητήσουν να σκεφτούμε ένα συγκεκριμένο θέμα, να επικεντρώσουμε σε ένα σημείο, να επιλύσουμε ένα πρόβλημα «δεν ξοδεύουμε τις δυνάμεις μας» σε λογική ανάλυση. Με βάση αυτόν το συσχετιστικό, συνήθη τρόπο σκέψης θεωρούμε έναν άν- θρωπο ύψους 1,85 κοντό όταν συμμετέχει σε έναν αγώνα μπάσκετ και ψηλό όταν τον βλέπουμε σε μια κοινωνική συνάντηση, ένα αυτοκίνητο που κινεί- ται με 80 χλμ εξαιρετικά αργό, όταν προηγουμένως έχουμε παρακολουθήσει αγώνες φόρμουλας 1 και πολύ γρήγορο όταν κινείται δίπλα σε ένα λεωφο- ρείο με ταχύτητα 30 χλμ., τον πολιτικό Α εξαιρετικά αποφασιστικό όταν τον βλέπουμε σε μια τηλεμαχία με τον ασήμαντο Β, αλλά εντελώς άβουλο, όταν πρόκειται να αποφασίσει για κάποιο κρίσιμο θέμα. Σε σχέση με την αντίληψη του καλόπιστου μάρτυρα, η αντίληψη του για την συμπεριφορά του δράστη Α μπορεί να διαφέρει ουσιαστικά αν ήταν μόνος του ή με το ανήλικο παιδί του, αν προηγουμένως ήταν σε μια ήρεμη φιλική συνάντηση ή σε έναν μια έντονη και δυσάρεστη συζήτηση με κάποιον επαγ- γελματικό ανταγωνιστή. Από την σύντομη αυτή επισκόπηση είδαμε κάποιους μόνο παράγοντες που μπορούν να επηρεάζουν την αντίληψη ενός μέσου ανθρώπου και άρα και ενός καλόπιστου μάρτυρα. 6.2 Η μνήμη του μάρτυρα 219 Το δεύτερο χρονικά στάδιο που ενδιαφέρει την δικαστική ψυχολογία για την αξιοπιστία της μαρτυρικής κατάθεσης είναι το στάδιο της ανάμνησης. Πράγ- ματι, ακόμη και αν υποθέσουμε ότι η αντίληψη του μάρτυρα είναι κατά το δυνατόν ακριβής, πολύ σπάνια έχει την δυνατότητα να καταθέσει αμέσως, μόλις αντιλαμβάνεται το κρίσιμο. Ο χρόνος που μεσολαβεί μπορεί να είναι σε ορισμένες περιπτώσεις σύντομος (μερικές ώρες ή ημέρες στις περιπτώ- σεις της αυτόφωρης διαδικασίας κατά τα άρθρα 417 επ. ΚΠΔ και της αστυνο- 219. Στο πλαίσιο της δικαστικής ψυχολογίας, μας ενδιαφέρει η συνειδητή μνήμη, δηλ. η συνειδητή ανάκληση προσώπων αντικειμένων ή άλλων γεγονότων για τα οποία καλείται να καταθέσει ο μάρτυς. Η σύγχρονη επιστήμη διακρίνει μεταξύ αυτής της συνειδητής μνήμης την οποία ονομάζει έκδηλη ή δηλωτική και της άδηλης (δια- δικαστικής) μνήμης που στηρίζεται σε μηχανισμούς εθισμού, εξαρτημένης μάθη- σης και αντιληπτικών ή κινητικών δεξιοτήτων. Βλ. σχετικά E. Kandel, Αναζητώ- ντας τη Μνήμη, σελ. 137.