ΔΙΚΑΣΤΙΚΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗ

Δικαστική Ψυχολογία και Ψυχιατρική 132 τίσει με σημαντικές στιγμές (σεισμός, ένας θάνατος, πόλεμος, μεγάλο ατύχη- μα κ.λπ .) αρνούμαστε να δεχθούμε ότι η μνήμη μας έχει εξασθενίσει και πα- ραμένουμε προσκολλημένοι στην «καθαρή» ανάμνησή μας, έστω και αν αυτή έχει ελάχιστη σχέση με τη πραγματικότητα 223 . Η μνήμη φλας έχει ξεγελάσει τον Δ. Στην πραγματικότητα, τρέχοντας βια- στικά στις σκάλες συνάντησε την γειτόνισσα Λ με τον σκύλο της και το παι- δί της και τους φώναξε «πάμε γρήγορα». Όταν είχε ήδη φτάσει στην είσοδο της πολυκατοικίας συνάντησε την Ε που κρατούσε το κλουβί με το καναρίνι. Επίσης δεν κρατούσε σάντουιτς, αλλά ένα κουτί μπύρας που μάλιστα με το τρέξιμο είχε χυθεί στο πάτωμα. Η συναισθηματική φόρτιση που μας προκαλεί ένα ιδιαίτερο γεγονός (π.χ. ένας σεισμός) μας δημιουργεί την εντύπωση μιας πολύ καθαρής και ισχυρής ανάμνησης έστω και αν αυτή είναι (πολύ) ανακριβής. Όχι μόνο δεν σκεφτό- μαστε ότι μπορεί μετά από τόσο καιρό να έχουμε ξεχάσει πολλά δεδομένα (όπως συμβαίνει με άλλες καθημερινές εμπειρίες μας), αλλά έχουμε και με- γάλη αυτοπεποίθηση ότι αυτά που θυμόμαστε έγιναν ακριβώς έτσι. Το πρό- βλημα επιτείνεται, καθώς οι τρίτοι συχνά εκλαμβάνουν αυτή την αυτοπεποί- θηση και την έντονη συναισθηματική φόρτιση του υποκειμένου ως δείκτη αυ- ξημένης αξιοπιστίας των λεγομένων του 224 . Το επόμενο ερώτημα είναι το ακόλουθο: αν σε αρκετές περιπτώσεις ο μάρ- τυρας καλόπιστα πιστεύει ότι θυμάται τα γεγονότα, ενώ στην πραγματικότη- τα θυμάται έναν πυρήνα γεγονότων και τα υπόλοιπα έχουν ξεχαστεί, πώς γί- νεται η «συμπλήρωση» αυτών των κενών; Και στο δεύτερο στάδιο της ανάμνησης, όπως και στο πρώτο στάδιο της αντί- ληψης, τα εξωτερικά δεδομένα δεν αποθηκεύονται, ούτε καταγράφονται ως αποκομμένα στοιχεία/ κομμάτια, αλλά εντάσσονται σε ένα πλαίσιο μέσα στο οποίο αποκτούν ένα συνεκτικό νόημα. Έτσι, όταν θυμόμαστε ένα γεγονός, δεν το αναπαράγουμε όπως ένας υπολογιστής ή ένα μηχάνημα αναπαραγω- γής ψηφιακών δίσκων, αλλά ενσωματώνουμε τα στοιχεία που όντως θυμό- μαστε σε ένα σύνολο που περιλαμβάνει τις προσδοκίες μας για ό,τι θα έπρε- πε να θυμόμαστε 225 . 223. Το φαινόμενο αυτό οι J.M. Talarico και D.C. Rubin, «Confidence, not consistency, characterizes flashbulb memories» Psychological Review 2003, 455-461 χαρακτη- ρίζουν ως «μνήμη φλας» θέλοντας με αυτό το τον τρόπο να προσδιορίσουν όλες εκείνες τις περιπτώσεις όπου η μνήμη μας φαίνεται να λούζεται από φώς (φλας) λόγω της πολύ σημαντικής στιγμής που καταγράφεται. 224. D. Kahneman, ό.π., σελ. 352 Δεν υπάρχει κάποια σημαντική διασύνδεση μετα- ξύ ακρίβειας της κατάθεσης και αυτοπεποίθησης του μάρτυρα σημειώνει ο J. Henderson, Police interrogations and false confessions σε C. Bartol, ό.π., σελ. 67. 225. D. Kahneman, ό.π., σελ. 352.