ΚΩΔΙΚΑΣ ΔΙΚΗΓΟΡΩΝ

XIII Πρόλογος 1ης έκδοσης Ι. Η δημοσιονομική, αρχικά, και, στη συνέχεια, οικονομική κρίση βρήκε την ελληνική δικηγορία σε διαδικασία εξέλιξης. Από το μοντέλο του ατομικού γραφείου, με κέντρο βάρους τη δικαστηριακή και την (τότε υποχρεωτική από το νόμο) παράσταση σε αγο- ραπωλησίες ακινήτων, η δικηγορία στην Ελλάδα μόνον εν μέρει είχε προλάβει να ανα- πτυχθεί σε μείζονα συνεργατικά σχήματα παροχής ευρύτερων νομικών υπηρεσιών με κέντρο βάρους την αμειβόμενη συμβουλευτική υπηρεσία. Παραδοσιακές και πιο σύν- θετες μορφές δικηγορίας συνυπάρχουν στην Αθήνα και λιγότερο σε Θεσσαλονίκη και Πειραιά, ενώ στην περιφέρεια επικρατεί η ατομική δικηγορία. Ο δικηγορικός πληθω- ρισμός, εγγενής στις χώρες του ευρωπαϊκού νότου, χαρακτηρίζει ακόμη το επάγγελμα, αν και στα χρόνια της κρίσης ωθούνται εκτός δικηγορίας οι οικονομικά πιο αδύναμοι, συνήθως οι νεότεροι στην ηλικία, αλλά και όσοι σπεύδουν νωρίτερα πλέον να κατοχυ- ρώσουν το εισόδημα από τη σύνταξη. Προς το φαινόμενο αυτό συνέβαλε οπωσδήποτε η διατήρηση σε σχετικά υψηλό επίπεδο των εισφορών και γενικότερα των εξόδων που βαρύνουν το δικηγόρο, αλλά και η δραστική μείωση των μερισμάτων από διανεμητι- κούς λογαριασμούς. `Ετσι, ολοένα η περιστασιακή άσκηση της δικηγορίας δεν συνιστά πηγή αξιόλογου εισοδήματος και, άρα, λόγο διατήρησης της δικηγορικής ιδιότητας. Η οικονομική κρίση και οι επεμβάσεις του νομοθέτη, αφενός, προς την κατεύθυνση της άρσης των -τοπικών ιδίως- περιορισμών στην αγορά των νομικών υπηρεσιών, αφετέ- ρου με την αύξηση των ποικίλων δικαστικών δαπανημάτων, μετέβαλαν τις συνθήκες της δικηγορίας. Η απασχόληση του δικηγόρου σε αγοραπωλησίες ακινήτων μειώθη- κε ουσιωδώς, τόσο λόγω της κατάργησης της υποχρεωτικής δικηγορικής παράστασης στα συμβόλαια όσο και εξαιτίας της ραγδαίας συρρίκνωσης της κτηματαγοράς. Μείωση ύλης παρατηρείται στην κλασική δικαστηριακή δικηγορία, αλλά και στην υποστήριξη εντολέων από τον επιχειρηματικό κλάδο. Η μείωση δεν αντισταθμίστηκε από την ενί- σχυση της ύλης εξαιτίας ποικίλων μέτρων που λήφθηκαν την περίοδο της κρίσης στον τομέα της δημόσιας διοίκησης, των κοινωνικών ασφαλίσεων και της φορολογίας ή από τη δημιουργία νέας ύλης, όπως λ.χ. από την εφαρμογή της νομοθεσίας για τα υπερχρε- ωμένα νοικοκυριά και την επέκταση της κτηματογράφησης. Η κατάργηση των τοπικών περιορισμών ως προς το δικαίωμα δικαστικής παράστασης, παρά τις ισχυρές έως στρε- ψόδικες αντιστάσεις, ενοποιεί σε σημαντικό βαθμό την αγορά νομικών υπηρεσιών, εκ- θέτοντας πάντως την περιφέρεια σε μεγαλύτερο ανταγωνισμό δικηγόρων από την Αθή- να και τη Θεσσαλονίκη. Ταυτόχρονα, στην παροχή νομικών υπηρεσιών (ακόμη και υπό αντιμισθία) επιβλήθηκε για πρώτη φορά Φόρος Προστιθέμενης Αξίας, στην υψηλότερη μάλιστα κλίμακα του 23%, αυξάνοντας το κόστος της για τον μη επιτηδευματία εντολέα.