Ο Χάρτης Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ (ΧΘΔΕΕ)

Πρόλογος Σχεδόν 20 χρόνια μετά την διαμόρφωση του Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ (ΧΘΔΕΕ), 10 περίπου χρόνια μετά την θέση του σε ισχύ και 4 χρόνια μετά την 1η έκ- δοση του βιβλίου, η νομολογία του ΔΕΕ έχει εξελίξει δημιουργικά τον Χάρτη. Έχει επί- σης διευκρινίσει αρκετά σημαντικά ζητήματα. Η παρουσία των θεμελιωδών δικαιωμά- των του Χάρτη στις αποφάσεις του ΔΕΕ είναι πλέον συχνή και κυρίαρχη. Ενώ τα προ- ηγούμενα χρόνια δέσποζαν οι κοινοτικές ελευθερίες και στη συνέχεια μαζί τους το δί- καιο του ανταγωνισμού, ο Χάρτης είναι το “next big thing” της ευρωπαϊκής εμβάθυν- σης. Συγχρωτίζεται με τις ενωσιακές πολιτικές, προωθεί την ευρωπαϊκή ενοποίηση και επιτελεί συνταγματική λειτουργία. Ανατέμνει και επικαθορίζει ποικιλία θεμάτων συνταγ- ματικής τάξης. Τα θεμελιώδη δικαιώματα διεκδίκησαν και κατέκτησαν τον συμπρωταγω- νιστικό ρόλο τους δίπλα στην οικονομική ένωση μέσα στο ενωσιακό σύμπαν. Η «εσωτε- ρική αγορά» συναφώς μετασχηματίζεται σε «εσωτερική αγορά δικαίου». Το ΔΕΕ προϊό- ντος του χρόνου, με τον Χάρτη ως κύριο άξονα, εξελίσσεται σε γνήσιο δικαστήριο προ- στασίας των θεμελιωδών δικαιωμάτων δίπλα στο ΕΔΔΑ. Βασική διαφορά του ΔΕΕ με το ΕΔΔΑ, είναι ότι το πρώτο δεν είναι μόνο Δικαστήριο Θεμελιωδών Δικαιωμάτων. ΕΣΔΑ και Χάρτης «ζυμώνονται» και αλληλοπεριχωρούν εποικοδομητικά στις αποφάσεις του ΔΕΕ κι ας μην έχει πραγματοποιηθεί (ακόμα) η προσχώρηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης στην ΕΣΔΑ. Ο Χάρτης, μέσω των καινοτόμων για νομικό κείμενο θεμελιωδών δικαιωμά- των άρθρων 51-53, αποτελεί ταυτόχρονα πύλη εισόδου του πολυεπίπεδου συνταγματι- σμού στην ευρωπαϊκή πραγματικότητα. Αντίθετα η συζήτηση για την παράλληλη εφαρ- μογή του Χάρτη με την διαφορετική-υπερχειλή εθνική συνταγματική κατοχύρωση θεμε- λιωδών δικαιωμάτων είναι ακόμα υπό διαμόρφωση. Οι αρχές της υπεροχής, της ομοιό- μορφης και αποτελεσματικής εφαρμογής του δικαίου της ΕΕ, αναζητούν, με διάμεσο τον Χάρτη, τον αρμονικό συντονισμό τους με το σεβασμό της συνταγματικής ταυτότητας των Κρατών Μελών. Ζητήματα ασύλου και μετανάστευσης, υποθέσεις ευρωπαϊκού εντάλματος σύλληψης, θέ- ματα προστασίας προσωπικών δεδομένων και νέων τεχνολογίων, ιδίως μετά την θέσπι- ση του νέου Γενικού Κανονισμού (GDPR), εκφάνσεις της αρχής της ισότητας και της απα- γόρευσης των διακρίσεων, διαστάσεις της οικονομικής ελευθερίας, υποθέσεις εργατι- κού και κοινωνικού δικαίου, πτυχές αποτελεσματικής δικαστικής προστασίας και εφαρ- μογές της αρχής ne bis in idem είναι οκτώ θεματικές, όπου ο Χάρτης κυριαρχεί στην δεύτερη πενταετία από την θέση του σε ισχύ. Σε αυτή την δεύτερη πολύ μεστή πενταε- τία της νομολογίας του ΔΕΕ έχει εγκύψει το βιβλίο. Διατηρώντας βέβαια και επανεξετά- ζοντας κριτικά τα πορίσματα και της προηγούμενης περιόδου. Το ενωσιακό δίκαιο ανα- πτύσσεται συνεχίζοντας να έχει ως πρωταγωνιστές τις «μεγάλες» αποφάσεις του ΔΕΕ: Pringle, Melloni, Fransonn, Gauweiler, Schrems, N.S., Ledra, Aranyosi, Florescu, Taricco II είναι μερικές από αυτές. Το απολύτως απαραβίαστο της ανθρώπινης αξιοπρέπειας και η καταλυτική εφαρμογή της αρχής της αναλογικότητας αποτελούν συνεκτικό νήμα σε μεγάλο μέρος της νομολογίας του ΔΕΕ. Ο ρόλος επίσης των Προτάσεων των Γενικών Εισαγγελέων είναι κομβικός για την εφαρμογή του Χάρτη. Οι προτάσεις των Γενικών