ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΚΑΙ ΑΠΟΔΟΣΗ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΩΝ ΑΓΑΘΩΝ

130 ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΩΝ ΑΓΑΘΩΝ Στη σύγχρονη εποχή υπάρχει η τάση κάθε Κράτος να προστατεύει την εθνική πολιτι- στική κληρονομιά του και να επιβάλει αυτό το δικαίωμα στα δικαστήρια άλλου Κρά- τους αιτώντας την επιστροφή των παρανόμως εξαχθέντων πολιτιστικών αγαθών. Η πιο σημαντική συνεισφορά σε αυτό το ζήτημα έγινε από το Ινστιτούτο Διεθνούς Δι- καίου 448 στη Σύνοδο του 1991 στη Βασιλεία. Το Ινστιτούτο πέρασε το Ψήφισμα για τη διεθνή πώληση των έργων τέχνης από την οπτική της προστασίας της πολιτιστι- κής κληρονομιάς 449 . Αυτό το ψήφισμα περιέχει σύγκρουση νόμων. Στο άρθρο 2 προ- βλέπεται ότι: «Η μεταβίβαση κυριότητας των έργων τέχνης που ανήκουν στην πολιτι- στική κληρονομιά του Κράτους προέλευσης θα ρυθμίζονται από το δίκαιο αυτής της Χώρας.» Και το άρθρο 3: «Οι διατάξεις του δικαίου του Κράτους προέλευσης που ρυθμίζουν την εξαγωγή έργων τέχνης πρέπει να εφαρμόζονται.» Οι παραπάνω κανόνες σύγκρουσης υποκαθιστούν τον κανόνα lex rei sitae και την αρχή της μη εφαρμογής του αλλοδαπού δημοσίου δικαίου. Αν στην υπόθεση Attorney of New Zealand v. Ortiz 450 είχε εφαρμοστεί το άρθρο 3 του Ψηφίσματος του Ινστιτούτου Διεθνούς Δικαίου θα εφαρμόζονταν οι εξαγωγικοί περιορισμοί της Νέ- ας Ζηλανδίας και το δικαστήριο θα αναγνώριζε την υποχρέωση επιστροφής των πα- ρανόμως εξαχθέντων πολιτιστικών αγαθών. Στην υπόθεση De Contessini 451 η γαλλική κυβέρνηση από τη θέση του ενάγοντα θα μπορούσε να αποδείξει ότι οι τοιχογραφί- ες ήταν τμήμα της εκτός συναλλαγής γαλλικής δημόσιας περιουσίας, οι οποίες εκλά- πησαν και εξάχθηκαν παράνομα στην Ιταλία. Με τον τρόπο αυτόν τα ιταλικά δικα- στήρια εφαρμόζοντας το άρθρο 2 του Ψηφίσματος του Ινστιτούτου Διεθνούς Δικαί- ου θα απέρριπταν κάθε ισχυρισμό για καλόπιστη κτήση από τον έμπορο τέχνης De Contessini . Με την αιτιολογία ότι το δίκαιο που διέπει τη μεταβίβαση δεν είναι το ιτα- λικό ως lex rei sitae αλλά το γαλλικό ως lex originis, το οποίο απαγορεύει οποιαδή- ποτε μεταβίβαση των πολιτιστικών αγαθών που ανήκουν στο γαλλικό δημόσιο. Οπό- τε ο έμπορος έργων τέχνης μη έχοντας αποκτήσει έγκυρο τίτλο σύμφωνα με το γαλλι- κό δίκαιο οφείλει να επιστρέψει τις τοιχογραφίες. Η πολιτική που ακολούθησε το Ινστιτούτο Διεθνούς Δικαίου στο Ψήφισμα του έχει κάποιες βασικές θέσεις οι οποίες είναι σαφώς υπέρ της επιστροφής των πολιτιστι- κών αγαθών στη Χώρα προέλευσής τους. Ωστόσο η αρχή της ελεύθερης κυκλοφορί- ας των αγαθών εξακολουθεί να ισχύει και στα πολιτιστικά αγαθά. Κάθε Κράτος έχει 448. Institute of International Law (IIL). 449. The International Sale of Works of Art from the Angle of the Protection of Cultural Heritage, 81 Revue Critique de Droit International Prive, 203, 1992. 450. Tribunale di Roma 27 June 1987 ( Stato francese c. Ministero per I beni culturali e ambientali e De Contessini ), 71 Rivista di dirito internazionale 920 (1988); Corte di Cassazione 24 November 1995, n. 12166, 80 Rivista di diritto internazionale 515 (1997). 451. (1984) 1 A.C. 1, 35 (H.L.). 274 275 276 277