ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΚΑΙ ΑΠΟΔΟΣΗ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΩΝ ΑΓΑΘΩΝ

Ένδικη επίλυση πολιτιστικών διαφορών 131 το δικαίωμα και την υποχρέωση να λαμβάνει μέτρα προστασίας της εθνικής πολι- τιστικής κληρονομιάς του περιορίζοντας το ελεύθερο εμπόριο στα πολιτιστικά αγα- θά και θέτοντας απαγορεύσεις στη εξαγωγή τους χωρίς κρατική άδεια. Αυτά τα προ- στατευτικά μέτρα πρέπει να αναγνωρίζονται από όλα τα Κράτη. Οι περισσότερες υπο- θέσεις που αφορούν στην επιστροφή κλαπέντων ή παρανόμως εξαχθέντων πολιτι- στικών αγαθών κρίνονται στα εθνικά δικαστήρια και όχι σε διεθνή και οι κανόνες που διέπουν αυτές τις αξιώσεις θα πρέπει να αναθεωρηθούν και να προσαρμοστούν σύμφωνα με τις ανάγκες προστασίας τους. Το επιχείρημα που προβάλλεται είναι ότι το Κράτος προέλευσης έχει το μεγαλύτερο συμφέρον να διατηρήσει τα αγαθά εντός των συνόρων του, οπότε το δίκαιό του θα πρέπει να ρυθμίζει τη μεταβίβαση της κυ- ριότητας και την πιθανότητα ελεύθερης εξαγωγής. Το αποτέλεσμα αυτής της μεταβο- λής είναι ότι τα πολιτιστικά αγαθά καταλαμβάνουν ένα ιδιαίτερο καθεστώς στον το- μέα του ΙΔΔ και για το λόγο αυτόν αντικαθίσταται η lex rei sitae από τη lex originis και εφαρμόζονται οι αλλοδαποί κανόνες εξαγωγής. Το Ψήφισμα του Ινστιτούτου Δι- εθνούς Δικαίου αναγνωρίζει το δικαίωμα κάθε Κράτους για επιστροφή των κλαπέ- ντων ή των παρανόμως εξαχθέντων πολιτιστικών αγαθών του. Βέβαια αυτό το δικαί- ωμα δεν απαλλάσσει το Κράτος από την πληρωμή αποζημίωσης στον καλόπιστο αγο- ραστή ειδικότερα στην περίπτωση της παράνομης εξαγωγής. 452 Το ψήφισμα αναφέρει ότι δεν εφαρμόζεται σε υποθέσεις του παρελθόντος όπως και η Σύμβαση Unesco 453 αλλά και εκείνη του Unidroit 454 , οι οποίες δεν έχουν αναδρομική ισχύ. Το ερώτημα που δεν έχει απαντηθεί ακόμη είναι αν ένα Κράτος έχει δικαίωμα να ζητήσει την επιστροφή ενός πολιτιστικού αγαθού χρόνια μετά την αφαίρεσή του ή μήπως αυτό έχει παραγραφεί (όπως στην περίπτωση της Νεφερτίτης και των Μαρμά- ρων του Παρθενώνα). Δεν υπάρχουν διεθνείς συνθήκες για το γενικό πρόβλημα του διαχρονικού διεθνούς δικαίου και για το λόγο αυτόν εφαρμόζονται οι γενικές αρχές. • Η δικαιοπραξία ρυθμίζεται από το δίκαιο του χρόνου της σύναψής της. Κάθε δικαί- ωμα που αποκτάται από εκείνη τη στιγμή προστατεύεται σαν κεκτημένο δικαίωμα. • Η άσκηση κάθε κεκτημένου δικαιώματος ρυθμίζεται ex nunc από το δίκαιο που εφαρμόζεται τη στιγμή της αντίστοιχης άσκησης. • Αν το δίκαιο που ισχύει κατά το χρόνο της άσκησης απαξιώνει το κεκτημένο δικαί- ωμα ο κάτοχος του τίτλου πρέπει να αποζημιώνεται από το μέρος που επωφελείται από αυτήν την απαξίωση. • Αυτές οι αρχές υπόκεινται στους όρους της καλής πίστης και της δημόσιας τάξης. 452. Art. 4§2. 453. Άρθρο 15 Σύμβαση της Unesco 1970. 454. Άρθρο 10 Σύμβαση του UIDROIT 1995. 278