ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΚΑΙ ΑΠΟΔΟΣΗ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΩΝ ΑΓΑΘΩΝ

Ένδικη επίλυση πολιτιστικών διαφορών 135 όν παράνομης ανασκαφής ή νόμιμης και κρατούνται παράνομα με τα κλοπιμαία. Δεν απαιτείται κανενός είδους καταγραφή όπως στη Σύμβαση Unesco 464 . Βέβαια είναι δύ- σκολο να αποδειχτεί ότι ένα αγαθό προέρχεται από ανασκαφή. Οι έννοιες κάτοχος, κλοπή, κλοπιμαίο και έχων το δικαίωμα ενεργητικής νομιμοποίησης δεν αναλύονται στη Σύμβαση καθώς η άποψη που επικράτησε ήταν να αποφευχθούν οι ορισμοί και το πνεύμα της επιβάλλει την κατά το δυνατόν ευρύτερη ερμηνεία σε σχέση με την ανομοιομορφία που δημιουργείται. Επίσης δεν ορίζεται σε ποιόν θα επιστραφεί το πολιτιστικό αγαθό, οπότε αν υπάρξουν συγκρουόμενες αξιώσεις επιστροφής ο δικαι- ούχος θα πρέπει να καθοριστεί από το εκάστοτε δικαστήριο με βάση τις διατάξεις του Ιδιωτικού Διεθνούς Δικαίου του. Τα ζητήματα παραγραφής και ο προσδιορισμός του χρονικού ορίου αφετηρίας δημι- ούργησαν πολλές προστριβές κατά τη σύνταξη του κειμένου. Οι αντιπροσωπείες των Κρατών εξαγωγής πολιτιστικών αγαθών υποστήριξαν την άποψη ότι οι αξιώσεις θα πρέπει να είναι απαράγραπτες. Είναι γεγονός ότι πολλά έργα φυλάσσονται σε θυρί- δες ή χρηματοκιβώτια για να ξεχαστούν και να επανακυκλοφορήσουν στην αγορά. Η πρακτική αυτή δεν είναι επιζήμια για τον κάτοχο γιατί η αξία των έργων αυξάνεται. Τα Kράτη εισαγωγής έκριναν ότι ένας σχετικά σύντομος χρόνος παραγραφής θα κινη- τοποιούσε το δικαιούχο στην έρευνα και θα βοηθούσε στην αποφυγή ανατροπής κα- ταστάσεων που δημιουργούνται μετά από μακροχρόνια κατοχή του πράγματος. Οι αντιπροσωπείες των Κρατών κατέληξαν σε συμβιβασμό καθιερώνοντας μια σύντομη τριετή παραγραφή, η οποία αρχίζει από τη στιγμή που ο δικαιούχος πληροφορήθη- κε 465 για τον τόπο και τον κάτοχο του αντικειμένου. Σε κάθε περίπτωση πάντως η αξί- ωση επιστροφής θα πρέπει να ασκηθεί σε πενήντα έτη από τη στιγμή της κλοπής. Με- τά την πάροδο των πενήντα ετών ο κάτοχος ακόμη και αν έχει αποκτήσει το αντικεί- μενο με κλοπή δεν υποχρεούται να το επιστρέψει. Η μόνη εξαίρεση που εισάγεται εί- ναι οι αξιώσεις για την απόδοση αγαθών που αποτελούν αναπόσπαστο μέρος ενός μνημείου ή ενός αρχαιολογικού χώρου ή ανήκουν σε δημόσια συλλογή, οι οποί- ες δεν υπόκεινται σε άλλον χρόνο παραγραφής πέρα από την τριετία. Με τον τρόπο αυτόν ουσιαστικά καθιερώνεται το απαράγραπτο της αξίωσης επιστροφής το οποίο πλήττει τα συμφέροντα των Κρατών εισαγωγής πολιτιστικών αγαθών. Για το λόγο αυ- τόν η Σύμβαση επιτρέπει τη διατύπωση δήλωσης με την οποία ένα συμβαλλόμενο Κράτος θα υπάγει τις αξιώσεις της σε 75ετή παραγραφή ή και μεγαλύτερη χρονικά αν αυτό προβλέπει το δίκαιό της. Η δήλωση επιφέρει αποτελέσματα με αμοιβαιότητα. 464. Άρθρο 7. 465. Στο Προσχέδιο της Σύμβασης ο χρόνος άρχιζε από τη στιγμή που ο αρχικός κύριος πληροφορήθη- κε ή έπρεπε να είχε πληροφορηθεί την τοποθεσία του συγκεκριμένου αντικειμένου. Η φράση «θα έπρεπε να είχε πληροφορηθεί» προκάλεσε πολλές διαφωνίες και έτσι εγκαταλείφθηκε. Αναστασία Γραμματικάκη-Αλεξίου, Διεθνής Διακίνηση Πολιτιστικών Αγαθών, Εκδόσεις Σάκκουλα, 2002, 255. 288