ΤΟ ΜΟΝΤΕΛΟ ΤΟΥ ΟΡΘΟΛΟΓΙΚΟΥ ΕΠΕΝΔΥΤΗ ΣΤΟ ΔΙΚΑΙΟ ΤΗΣ ΚΕΦΑΛΑΙΑΓΟΡΑΣ

VII Πρόλογος Η οικονομική ανάλυση του δικαίου έχει απασχολήσει ελάχιστα την ελληνική νομική θεωρία και όταν αυτό συνέβη αφορούσε συγκεκριμένους κλάδους δι- καίου (κυρίως το δίκαιο του ελεύθερου ανταγωνισμού και το δίκαιο της κε- φαλαιαγοράς) και εντελώς περιφερειακά. Εντούτοις στην αλλοδαπή (και όχι μόνο στις ΗΠΑ, όπου έχει τις ρίζες της) η οικονομική ανάλυση αποτελεί ένα ιδιαίτερα χρήσιμο εργαλείο σε διάφορα επίπεδα: κατ’ αρχήν σε επίπεδο νομο- θέτησης αποτελεί οδηγό για την επιλογή εκείνων των ρυθμίσεων, που προά- γουν την οικονομική αποτελεσματικότητα, επιπλέον δε χρησιμεύει για τον εκ των υστέρων διαρκή έλεγχο των οικονομικών αποτελεσμάτων της κάθε ρύθμι- σης. Η σημασία της οικονομικής ανάλυσης επεκτείνεται και στην ερμηνεία του ισχύοντος δικαίου και πάλι προς την κατεύθυνση της προαγωγής της οικονομι- κής αποτελεσματικότητας. Ενόψει αυτών τίθεται το ερώτημα της καταλληλό- τητας της οικονομικής αποτελεσματικότητας ως στόχου τόσο σε επίπεδο νο- μοθετικής παραγωγής, όσο και σε επίπεδο νομοθετικής ερμηνείας, αφετηρία δε του προβληματισμού θα πρέπει να αποτελέσουν ορισμένα θεμελιώδη ζητή- ματα στο χώρο της οικονομικής επιστήμης. Όπως είναι γνωστό, το θεμελιώδες πρόβλημα, στο οποίο καλείται να δώσει λύσεις η οικονομική επιστήμη, είναι η ανεπάρκεια των οικονομικών πόρων για την ικανοποίηση των αναγκών του ανθρώπου. Ενόψει αυτού, κοινός στό- χος είναι η βέλτιστη αξιοποίηση των οικονομικών πόρων με στόχο την επίτευ- ξη του μέγιστου δυνατού οικονομικού οφέλους και μέσω αυτής την προώθηση της ατομικής και κοινωνικής ευημερίας. Με τον όρο βέλτιστη αξιοποίηση των οικονομικών πόρων νοείται κάθε επιλογή του οικονομικού υποκειμένου, ακόμη κι αν δεν είναι εν στενή εννοία οικονομικού χαρακτήρα. Για παράδειγμα, ακόμη και ο τρόπος αξιοποίησης του ελεύθερου χρόνου δεν εκφεύγει του ελέγχου οι- κονομικής αποτελεσματικότητας, καθώς συνδέεται με διάθεση πόρων. Παρότι στην οικονομική επιστήμη ο στόχος είναι κοινός, εντούτοις υπάρχουν αποκλί- νουσες απόψεις για τον τρόπο επίτευξης του στόχου. Σύμφωνα με την κρατούσα στην οικονομική επιστήμη θεωρία της ορθολογι- κής επιλογής (Rational Choice Theory) το άτομο, κινούμενο με ιδιοτελή κίνητρα, είναι ικανό να προβαίνει στις πλέον κατάλληλες επιλογές επιτυγχάνοντας έτσι το μέγιστο ατομικό και κοινωνικό όφελος. Κατά τη διαδικασία αυτή το άτομο ως homo economicus λαμβάνει και επεξεργάζεται με τον πλέον αποτελεσμα- τικό τρόπο την υφιστάμενη πληροφόρηση καταλήγοντας σε αποφάσεις, οι ο- ποίες βεβαίως υπόκεινται τόσο σε ενδογενείς (εσωτερικές προτιμήσεις), όσο και σε εξωγενείς περιορισμούς (π.χ. κανονιστικό πλαίσιο). Η έννοια της «ορθο- λογικότητας» διαφέρει από την έννοια του όρου στην καθομιλουμένη: μία επι-