ΙΘΑΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΑΝΘΡΩΠΙΝΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ

Πρόλογος Η ιθαγένεια και το δίκαιο της ιθαγένειας γίνονται αντιληπτά στην Ελλάδα μάλλον ως πολιτικά (ενίοτε και κομματικά) ζητήματα παρά ως προβλήματα που άπτο- νται του κράτους δικαίου. Αν και η πολιτική διάσταση της θεματικής αυτής είναι αδιαμφισβήτητη, δεδομένου ότι η ιθαγένεια αποτελεί στοιχείο καθοριστικό του λαού του ελληνικού κράτους και, συνεπώς, ιδρυτική συνθήκη του πολιτεύματος της Ελλάδος, ο πολιτικός χαρακτήρας της ιθαγένειας δεν θα πρέπει να αποτε- λεί πηγή αυθαιρεσίας και υιοθεσίας ad hoc λύσεων σχετικά με το θέμα αυτό. Υπ’ αυτή την έννοια, η καλλιέργεια του δικαίου της ιθαγένειας αποτελεί σημαντική υποχρέωση των νομικών, ιδίως των νέων νομικών, οι οποίοι κατ’ αυτόν τον τρό- πο μετέχουν στη διαμόρφωση του συγχρόνου κράτους. Τούτο δε είναι ιδιαιτέρως σημαντικό, καθώς κατά τα τελευταία χρόνια, όσον αφορά την ιθαγένεια, τα κρά- τη βρίσκονται αντιμέτωπα με τα κληροδοτήματα του παρελθόντος και τις συνθή- κες του παρόντος και του μέλλοντος και την ανάγκη συνδυασμού τους. Ο συγκερασμός τους, εάν αποδειχθεί εφικτός, είναι μεν αναγκαίος για τη δια- σφάλιση της συνέχειας και της προσαρμογής του κράτους, δεν είναι, όμως, πά- ντοτε ευχερής: ελάχιστη προϋπόθεση προς τούτο είναι, ο δημόσιος διάλογος να μην είναι δημοσιογραφικού χαρακτήρα και μόνον. Ο νομικός διάλογος αποτελεί θεμελιώδη προϋπόθεση της διαμορφώσεως αποτελεσματικών δικαιικών λύσεων που θα είναι προϊόν δημοσίου διαλόγου και όχι άνωθεν επιβαλλόμενες ρυθμίσεις, προϊόν της «εφευρετικότητος» της κάθε διοικήσεως. Για τον λόγο αυτό, η διδα- σκαλία του δικαίου της ιθαγένειας στο πλαίσιο του Μεταπτυχιακού Προγράμμα- τος Σπουδών του Ιδιωτικού Διεθνούς Δικαίου και του Δικαίου Διεθνών Συναλλα- γών της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών είναι ιδιαιτέρως σημαντική. Ένα άλλο ζήτημα που τίθεται σχετικά με την ιθαγένεια και που δεν γίνεται πά- ντοτε επαρκώς αντιληπτό στο πλαίσιο της ελληνικής εννόμου τάξεως, είναι το ότι η ρύθμιση των σχετικών προβλημάτων (όπως και το δίκαιο αλλοδαπών) ανήκει μεν στην αρμοδιότητα του κάθε κράτους, όμως οι λύσεις για το θέμα αυτό συνυ- πάρχουν με λύσεις διεθνούς προελεύσεως, που αφορούν, σε μεγάλο βαθμό, τα ατομικά δικαιώματα. Και τούτο, ανεξαρτήτως του εάν οι ρυθμίσεις αυτές επηρε- άζουν την κτήση και την απώλεια της ιθαγένειας ή αποτελούν πηγή πρόσθετων δικαιωμάτων που απορρέουν από αυτήν. Στην Ελλάδα η διεθνής διάσταση του δικαίου της ιθαγένειας δεν γίνεται πάντοτε αντιληπτή, αυτό δε μπορεί να έχει αρνητικές συνέπειες. Η άρνηση κυρώσεως από την Ελλάδα διεθνών Συμβάσεων σχετικών με την ιθαγένεια αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα της καταστά- σεως αυτής, ως ειδικότερη έκφανση του προβλήματος θα μπορούσε να αναφερ- θεί η μη κύρωση της Συμβάσεως του 1961 για την μείωση της ανιθαγένειας. Η παρούσα μελέτη, αν και έχει εκπονηθεί από ένα νέο νομικό, ως διπλωματι- κή εργασία, αποτελεί μία ιδιαιτέρως ικανοποιητική εισαγωγή στην προβλημα- τική της σημασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, όσον αφορά την ιθαγένεια,