ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗ ΣΤΗΝ ΕΕ: ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΣΤΟ ΠΕΔΙΟ ΤΗΣ ΠΡΟΣΦΥΓΙΚΗΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΚΑΙ ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΕΕ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

140 Η εφαρμογή της Κοινής Δήλωσης ΕΕ-Τουρκίας Η Κοινή Δήλωση ΕΕ-Τουρκίας που δημοσιεύθηκε στις 18 Μαρτίου 2016 με στόχο «να δώσει τέλος στην παράτυπη μετανάστευση από την Τουρκία προς την ΕΕ» 1 έχει επανειλημμένα επικριθεί ως προς τη συμβατότητα της με τα θεμελιώδη δι- καιώματα και το δικαίωμα στο άσυλο όπως αυτό κατοχυρώνεται στο διεθνές δί- καιο και το Δίκαιο της Ένωσης. 2 Σχεδόν δύο χρόνια μετά την έναρξη εφαρμογής της Κοινής Δήλωσης με το παρόν θα προσπαθήσουμε να σκιαγραφήσουμε τις συνέ- πειες της εφαρμοζόμενης Κοινής Δήλωσης στο δίκαιο του ασύλου (Ι.) και της υπο- δοχής (ΙΙ.) στην Ελλάδα. Καθώς επίσης σχεδόν το σύνολο των διατάξεων που αφο- ρούν το σύστημα παροχής διεθνούς προστασίας στην Ελλάδα, συνιστούν ενσωμά- τωση κοινοτικού δικαίου, οι συνέπειες της εφαρμογής της Κοινής Δήλωσης στο ελ- ληνικό δίκαιο έχουν υπό αυτήν την έννοια ένα ενδιαφέρον και υπό το πρίσμα του κοινοτικού κεκτημένου στον τομέα του ασύλου. Συνοπτικά και προκαταβάλοντας ένα συμπέρασμα η εφαρμογή της Κοινής Δήλω- σης ΕΕ- Τουρκίας σηματοδότησε μια συστηματική διολίσθηση των παρεχόμενων εγγυήσεων, διολίσθηση η οποία έχει επιπτώσεις όχι μόνο στο επίπεδο της παρεχό- μενης προστασίας αλλά και στις εγγυήσεις του ίδιου του κράτους δικαίου. Συνιστά την κανονικοποίηση ενός καθεστώτος εξαίρεσης, ενός κατά παρέκκλιση δικαίου το οποίο νομοθετείται και εφαρμόζεται ειδικά για την υλοποίηση της Κοινής Δήλω- σης, και εκ νέου τροποποιείται βάσει συγκυρίας. Προκειμένου δε να στοιχειοθετήσουμε αυτό που μόλις χαρακτηρίστηκε ως διολί- σθηση των παρεχόμενων εγγυήσεων, θα διατρέξουμε τις αλλαγές που έλαβαν χώ- ρα από τον Μάρτιο του 2016 και εξής τόσο σε επίπεδο νομοθεσίας όσο και πρακτι- κής. Πριν από αυτό όμως αξίζουν δύο προκαταρκτικές παρατηρήσεις: α. Μια συμφωνία η οποία δεν είναι συμφωνία και δεν υπόκειται στον δικαστικό έλεγχο. Όπως απεφάνθη το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΔΕΕ), η ίδια η Κοινή Δήλωση δεν αποτελεί διεθνή συμφωνία που συνήφθη από κάποιο θεσμικό όργανο της ΕΕ με τρίτο κράτος αλλά μια ανακοίνωση τύπου, ένα δελτίο τύπου, το οποίο δεν υπάγεται στην δικαιοδοσία του ΔΕΕ. 3 Έτσι παρά το γεγονός ότι χρησι- 1. Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, Δελτίο Τύπου 144/16, ‘Δήλωση ΕΕ-Τουρκίας, 18 Μαρτίου 2016’, http://www.consilium.europa.eu/el/press/press-releases/2016/03/18/ eu-turkey-statement/pdf. 2. Ενδεικτικά Εθνική Επιτροπή για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου , Έκθεση για τη συμφωνία ΕΕ-Τουρκίας της 18ης Μαρτίου 2016 για το προσφυγικό/μεταναστευτικό ζήτημα υπό το πρίσμα του Ν. 4375/2016 , 25 Απριλίου 2016, http://www.nchr.gr/images/pdf/EKTHE- SI_PROSFYGIKO.pdf; Parliamentary Assembly of the Council of Europe (PACE), Resolu- tion 2109 (2016) “The situation of refugees and migrants under the EU-Turkey Agree- ment of 18 March 2016”, http://assembly.coe.int/nw/xml/XRef/Xref-XML2HTML-en. asp?fileid=22738&lang=en. 3. ΔΕΕ, υποθέσεις T-192/16, T-193/16 και T-257/16, NF , NG και NM κατά Ευρωπαϊκού Συμβουλίου , 28 Φεβρουαρίου 2017.