ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗ ΣΤΗΝ ΕΕ: ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΣΤΟ ΠΕΔΙΟ ΤΗΣ ΠΡΟΣΦΥΓΙΚΗΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΚΑΙ ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΕΕ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

82 Η αλληλεγγύη στην ΕΕ: ηθική ή νομική υποχρέωση; to contribute to the conceptual definition of “solidarity”, to assess its imple- mentation with particular emphasis on the Area of Freedom, Security and Jus- tice and to investigate its binding or non-binding nature both in the EU insti- tutions and in the members states. Ι. Εισαγωγή Α. Η έννοια της αλληλεγγύης Σύμφωνα με τον καθ. Philippe Van Parijs, η έννοια της αλληλεγγύης στις ανεπτυγ- μένες κοινωνίες κυμαίνεται μεταξύ της έννοιας της φιλανθρωπίας ή αλλιώς γενναι- οδωρίας και ασφάλειας. Η ειδοποιός διαφορά έγκειται στην απαίτηση για ανταπο- δοτικότητα: η φιλανθρωπία δεν ενέχει το στοιχείο της ανταποδοτικότητας ενώ η ασφάλεια το περιλαμβάνει 1 . Οι Μηχανισμοί συλλογικής αλληλεγγύης διαδραματίζουν ένα πολύ σημαντικό ρό- λο στη συνοχή μιας κοινότητας, καθώς όχι μόνο παρέχουν μία εγγύηση ασφάλειας πέραν της φιλανθρωπίας αλλά ταυτόχρονα εκφράζουν την αμοιβαία αναγνώρι- ση μιας ανησυχίας. Στον αντίποδα, η ανομοιογένεια μιας κοινότητας λειτουργεί δι- αλυτικά απέναντι στην αλληλεγγύη, ακριβώς γιατί εκλείπει η αίσθηση του ανή- κειν και συνεπώς η διάθεση για δέσμευση σε έναν μηχανισμό αλληλεγγύης όπου η ανταποδοτικότητα παρέχεται άνευ όρων. Σε αυτή την περίπτωση της ανομοιογενούς κοινότητας, όπως η ΕΕ, η σχέση με- ταξύ αλληλεγγύης και υπευθυνότητας είναι θεμελιώδης ώστε να μπορέσει να λει- τουργήσει η κοινότητα. Σύμφωνα με τον Jérôme Vignon, υπάρχουν δύο διαστάσεις στην έννοια της αλληλεγγύης. Από τη μία πλευρά η ενεργή αλληλεγγύη όπου οι δι- καιούχοι αναγνωρίζουν την βοήθεια που λαμβάνουν και καταβάλλουν ειλικρινείς προσπάθειες να ξαναγίνουν ενεργά μέλη της κοινότητας. Η δεύτερη διάσταση της σχέσης μεταξύ αλληλεγγύης και υπευθυνότητας αφορά τα μέλη που συνεισφέρουν και περιγράφεται ως «μακροπρόθεσμη» αλληλεγγύη. Οι συνεισφέροντες ενθαρ- ρύνονται να μείνουν πιστοί στην αρχική δέσμευση για αλληλεγγύη αναγνωρίζο- ντας το κοινό συμφέρον, παρά τον πειρασμό να σταματήσουν να συνεισφέρουν 2 . Οι δύο αυτές διαστάσεις της υπευθυνότητας, η ενεργή και η μακροπρόθεσμη, είναι στενά συνδεδεμένες και αποτελούν προϋπόθεση για την κοινωνική αλληλεγγύη. Στην περίπτωση που διαταραχτεί η πίστη της μίας ή της άλλης πλευράς στην υπευ- θυνότητα που συνοδεύει την αλληλεγγύη τότε η τελευταία θα καταρρεύσει. 1. Fabry Ε., European Solidarity: Where Do We Stand? Should We Foster It and How?, report from the 2010 edition of the European forum of think tanks, Notre Europe. 2. Vignon J., Solidarity and responsibility in the European Union, Policy Brief No. 26, Notre Europe, 2011/no. 26, σελ. 2,3.