ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗ ΣΤΗΝ ΕΕ: ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΣΤΟ ΠΕΔΙΟ ΤΗΣ ΠΡΟΣΦΥΓΙΚΗΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΚΑΙ ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΕΕ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

84 Η αλληλεγγύη στην ΕΕ: ηθική ή νομική υποχρέωση; συνδέοντας τον και με την έννοια της συλλογικής ευθύνης. Συγκεκριμένα, ο Πρό- εδρος της Ευρ. Επιτροπής αναγνώρισε ότι « η αλληλεγγύη δεν μπορεί να έχει απο- κλειστικά ενδοευρωπαϊκό χαρακτήρα. Πρέπει να είμαστε αλληλέγγυοι και με την Αφρική » ενώ η ΕΕ φέρει συλλογική ευθύνη για την κατάσταση που επικρατεί στα κέντρα κράτησης και υποδοχής της Λιβύης. Ανέφερε τέλος ότι το Ευρωπαϊκό Σώ- μα Αλληλεγγύης ενσαρκώνει το ιδεώδες της ευρωπαϊκής αλληλεγγύης 7 . Αντίστοι- χα, στις 6 Σεπτεμβρίου του ίδιου έτους, στις τέσσερις εκθέσεις προόδου που ενέ- κρινε η Ευρ. Επιτροπή στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Θεματολογίου για τη Μετανά- στευση, αναφέρεται η αλληλεγγύη ως δισυπόστατη έννοια εντός και εκτός της ΕΕ 8 . Η αλληλεγγύη λοιπόν, υπαινισσόταν σε τέτοιο βαθμό που τις προηγούμενες δε- καετίες δεν απαιτήθηκε καμία ακαδημαϊκή εμπεριστατωμένη έρευνα προκειμένου να απαντηθούν ζητήματα σχετικά με τη νομική της υπόσταση ή της εφαρμογή της στην πράξη. Αντίθετα οι περισσότερες μελέτες εστίαζαν στην περιγραφή το φαι- νομένου της ΕΕ και τη διερεύνηση της δημοκρατικότητας του χαρακτήρα της ΕΕ και την έννοια της ταυτότητας. Μόλις στα μέσα της προηγούμενης δεκαετίας αρχί- ζουν και εμφανίζονται βιβλιογραφικές αναφορές που περιλαμβάνουν τον όρο αλ- ληλεγγύη. Ακόμα και τότε δεν διερευνάται το ερώτημα αν το ευρωπαϊκό εγχείρημα συνοδεύεται από συγκεκριμένη υποχρέωση αναδιανεμητικής δικαιοσύνης μεταξύ των ευρωπαίων, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για συγκεκριμένες περιπτώσεις όπως η προσφυγική κρίση. Τα τελευταία χρόνια όμως διακρίνουμε μια ολοένα αυξανόμενη αναζήτηση και συ- ζήτηση γύρω από την έννοια της αλληλεγγύης και κυρίως την έμπρακτη εφαρμογή της. Το παράδοξο είναι ότι κατά τη διάρκεια της μεγάλης διεύρυνσης το 2004, η οποία νομοτελειακά διεύρυνε τις ανισότητες μεταξύ των κρατών μελών, παλιών και νέων, δεν ενεργοποιήθηκε η ανάγκη για αντίστοιχη ακαδημαϊκή και πολιτι- κή αναζήτηση της αλληλεγγύης. Θεωρούνταν από όλους δεδομένη, εξάλλου έτσι εκφράστηκε μέσα από την πολιτική συνοχής. Υπενθυμίζεται ότι το Προοίμιο της ΕΚΑΧ (1951) αναγνώριζε ότι η Ευρώπη μπορεί να οικοδομηθεί μόνο μέσω πρακτι- κών επιτευγμάτων τα οποία πρώτα από όλα θα δημιουργήσουν αληθινή αλληλεγ- γύη. Στη συνέχεια, η αλληλεγγύη συνδέθηκε με τη διεύρυνση προς το Νότο και την πολιτική συνοχής τόσο στην Ενιαία Ευρωπαϊκή Πράξη (1986) 9 όσο και τη Συνθ. Μάαστριχτ (1992 10 ). Ειδικά στην ΕΕΠ συνδέεται με την επίτευξη κοινών συμφερό- 7. State of the Union Address 2016, 13/09/2017, http://europa.eu/rapid/press-release_ SPEECH-17-3165_el.htm, σελ. 4-5. 8. http://europa.eu/rapid/press-release_IP-17-3081_el.htm [τελευταία επίσκεψη 10.10.2017]. 9. Προοίμιο, «Γενικά δρα με συνοχή και αλληλεγγύη για την εκπλήρωση των κοινών συμ- φερόντων». 10. «Άρθρο 2: Η Κοινότητα έχει ως αποστολή, με τη δημιουργία κοινής αγοράς, οικονομι- κής και νομισματικής ένωσης και με την εφαρμογή των κοινών πολιτικών ή δράσεων που αναφέρονται στα άρθρα 3 και 3 Α, να προάγει την αρμονική και ισόρροπη ανάπτυ-