Ο ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΣ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ΚΡΙΣΗ ΤΟΥ

2 Ο «ευρωπαϊκός συνταγματισμός»: οικοδόμηση και περιεχόμενο κή δημόσια αρχή» 3 και σταδιακά εξελίχθηκαν σε μια πολιτική οντότητα (Ευρωπα- ϊκή Ένωση), που η αποφυγή της πολιτικής ήταν αδύνατη. Έτσι, γρήγορα τέθηκαν ζητήματα, όπως η φύση των Κοινοτήτων, η ρύθμιση της κατανομής των αρμοδιο- τήτων Κοινότητας – Κρατών-μελών, η σχέση των κοινοτικών κανόνων δικαίου με τα δίκαια των Κρατών-μελών, η θέση του ατόμου στο πλαίσιο της ενοποιητικής διαδικασίας, η προστασία των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων κατά τη δράση των Κοι- νοτήτων, ζητήματα που οι Ιδρυτικές Συνθήκες αδυνατούσαν να αντιμετωπίσουν, ρυθμιστικά προσανατολισμένες στη διακυβερνητική συνεργασία. Εξάλλου, η διαρ- κής «υπερχείλιση» (spill over) των κοινοτικών αρμοδιοτήτων ακόμη και σε τομείς που δεν προβλέπονταν ρητά από τις Συνθήκες έθετε το ζήτημα της νομιμοποίησης των κοινοτικών θεσμών κατά την άσκηση της παραχωρημένης δημόσιας εξουσίας και του «δημοκρατικού ελλείμματος» των Κοινοτήτων 4 . Η συζήτηση και η αντιμε- τώπιση των ζητημάτων αυτών αποτέλεσε το έδαφος για την ανάπτυξη του «ευ- ρωπαϊκού συνταγματισμού» 5 . Ως τέτοιο και για τις ανάγκες αυτής της εισήγησης, 3. Ν. Σκανδάμη, Ευρωπαϊκό Δίκαιο και Στοιχεία Ελληνικού Δικαίου Προσαρμογής, τομ. Ι, Το Νομικό Σύστημα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, Εκδόσεις Αντ. Ν. Σάκκουλα, Αθήνα – Κομοτη- νή 1994, σελ. 54. 4. Βλ. ενδ. Μιχ. Χρυσομάλλη , Η Συνθήκης τη Λισαβόνας και η βελτίωση της δημοκρατίας και της αποτελεσματικότητας στην Ευρωπαϊκή Ένωση, Εκδόσεις Βασ. Ν. Κατσαρού, Αθή- να 2010, σελ. 3–5, όπου και πλούσια σχετική βιβλιογραφία. 5. Από την εξαιρετικά πλούσια βιβλιογραφία, ελληνική και ξένη, για τον «ευρωπαϊκό συ- νταγματισμό» βλ. ενδ. Ξ. Γιαταγάνα, Η μακρά πορεία της συνταγματοποίησης της Ευ- ρωπαϊκής Ένωσης. Από το διεθνές δίκαιο στην ομοσπονδία, Εκδόσεις Αντ. Ν Σάκκου- λα, Αθήνα – Κομοτηνή 2003· Αντ. Μανιτάκη , Τα αδιέξοδα της συνταγματοποίησης της ΕΕ και η προοπτική μετάβασης από τη «συγκυριαρχία» των Κρατών στη Συναρχία των λαών της Ευρώπης, Διεθνής και Ευρωπαϊκή Πολιτική, τεύχος 8/2007, σελ. 111-126· Α. Μεταξά, Ο «επαπειλούμενος» δικανικός και κοινοβουλευτικός λόγος – Σκέψεις για την ανάγκη συγκρότησης μιας ευρωπαϊκής «συνταγματικής ταυτότητας», ΤοΣ 2012, σελ. 293-314· Γ. Παπαδημητρίου, Γ. Καριψιάδη, Κων. Παπανικολάου , Η Συνταγματοποίηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης, Εκδόσεις Παπαζήση 2002· Λ. Παπαδοπούλου, Σκέψεις για το Δήμο και τη Δημοκρατία στην Ευρωπαϊκή Ένωση, στο Α. Μανιτάκη (επιμέλεια), Η Δη- μοκρατία μεταξύ Ουτοπίας και Πραγματικότητας, Εκδόσεις Σαββάλα, Αθήνα 2011, σελ. 152-174· Α. Παπακωνσταντίνου, Το «Πολίτευμα» της Ευρωπαϊκής Ένωσης, Εκδόσεις Αντ. Ν. Σάκκουλα, Αθήνα – Κομοτηνή 1996· R. Barents, The Fallacy of European Multilevel Constitutionalism, στο M. Avbelj και J. Komárek (eds), Constitutional Pluralism in the Eu- ropean Union and Beyond, Hart Publishing, 2012, σελ. 153 επ.· M. Brand, Affirming and Refining European Constitutionalism: Towards the Establishment of the First Constitution for the European Union, EUI Working Paper LAW No. 2004/2, διαθέσιμο στο διαδικτυα- κό τόπο: http://cadmus.eui.eu/bitstream/handle/1814/1882/law04-2.pdf?sequence=1 · H. Brunkhorst , A Polity without a State? European Constitutionalism between Evolution and Revolution, ARENA Working Paper Series: 14/2003, διαθέσιμο στο διαδικτυακό τόπο: http://www.arena.uio.no/publications/working-papers2003/papers/wp03_14.pdf· Gr. de Búrca, J.H.H. Weiler, The Worlds of European Constitutionalism, Cambridge Univer- sity Press 2012· Th. Christiansen, Towards Statehood? The EU’s move towards Constitu- tionalisation and Territorialisation, ARENA Working Paper Series 21/2005, διαθέσιμο στο διαδικτυακό τόπο: http://www.arena.uio.no/publications/working-papers2005/papers/