Ο ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΣ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ΚΡΙΣΗ ΤΟΥ

4 Ο «ευρωπαϊκός συνταγματισμός»: οικοδόμηση και περιεχόμενο 2. Η οικοδόμηση του ευρωπαϊκού συνταγματισμού και ο ρόλος του Δικαστηρίου Οι απαρχές της οικοδόμησης του «ευρωπαϊκού συνταγματισμού» βρίσκονται στην νομολογία του Δικαστηρίου των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων (ΔΕΚ) 8 , που με την εξαι- ρετικά προωθημένη ερμηνεία των Συνθηκών κατ’ ουσία μετέτρεψε τους κανόνες «αρνητικής ολοκλήρωσης» για τις κοινοτικές ελευθερίες, με διακυβερνητικό χα- ρακτήρα, στον πυρήνα του οικονομικού «συντάγματος» της ευρωπαϊκής ολοκλή- ρωσης 9 . Στην θεμελιώδη για τον «ευρωπαϊκό συνταγματισμό» απόφασή του στην υπόθεση Van Gend en Loos το Δικαστήριο τόνισε ότι «η Κοινότητα αποτελεί νέα έν- νομη τάξη διεθνούς δικαίου, υπέρ της οποίας τα κράτη περιόρισαν τα κυριαρχικά τους δικαιώματα, σε περιορισμένους έστω τομείς, και της οποίας υποκείμενα είναι όχι μόνο τα κράτη μέλη, αλλά επίσης και οι υπήκοοι τους. Επομένως, όπως το κοι- νοτικό δίκαιο, που είναι ανεξάρτητο από τη νομοθεσία των κρατών μελών, δημι- ουργεί υποχρεώσεις στους ιδιώτες, πρέπει επίσης να γεννά και δικαιώματα υπέρ αυτών. Τα δικαιώματα αυτά γεννώνται όχι μόνο όταν τούτο προβλέπεται ρητά στη Συνθήκη, αλλά επίσης λόγω σαφών υποχρεώσεων που επιβάλλει η Συνθήκη τό- σο στους ιδιώτες όσο και στα κράτη μέλη και τα κοινοτικά όργανα» 10 . Με τη θεμε- λιώδη απόφασή του το Δικαστήριο διαπίστωσε την αυτονομία της κοινοτικής έννο- μης τάξης, που γρήγορα από «έννομη τάξη διεθνούς δικαίου» έγινε απλώς «έννο- μη τάξη» 11 , διέκρινε ως θεμελιώδες χαρακτηριστικό της νέας και αυτόνομης κοινο- τικής έννομης τάξης την παραχώρηση κρατικών αρμοδιοτήτων, αναγνώρισε την άμεση ισχύ των κανόνων του κοινοτικού δικαίου, προδιέγραψε την αρχή της υπε- ροχής του κοινοτικού δικαίου και αναγόρευσε τα άτομα σε υποκείμενα της κοι- νοτικής έννομης τάξης, τα δικαιώματα των οποίων διασφάλισε με την αναγνώρι- ση της αμέσου ισχύος κοινοτικών κανόνων ενώ παράλληλα ενίσχυσε την αποτελε- σματικότητα τους, αφού, όπως τόνισε, «η επαγρύπνηση των ενδιαφερομένων ιδι- ωτών για την προστασία των δικαιωμάτων τους συνεπάγεται αποτελεσματικό έλεγ- χο, που προστίθεται σ’ εκείνον τον οποίο εμπιστεύονται τα άρθρα 169 και 170 στην επιμέλεια της Επιτροπής και των κρατών μελών». 8. D. Starr-Deelen, B. Deelen, The European Court of Justice as a Federator, Publius: The Journal of Federalism 1996, σελ. 81-97, διαθέσιμο στο διαδικτυακό τόπο: http://www. jstor.org/stable/pdf/3330772.pdf?seq=1#page_scan_tab_contents 9. Gr. de Búrca, The Constitutional Challenge of New Governance in the EU, ELRev 2003, σελ. 814–839 και ειδικά σελ. 817, διαθέσιμο στο διαδικτυακό τόπο: http://eucenter. wisc.edu/OMC/Papers/deburca.pdf 10. ΔΕΚ, απόφαση της 5/2/1963, υπόθεση 26/62, Van Gend en Loos, Συλλ. 1963, σελ. 1. 11. ΔΕΚ, απόφαση της 13/2/1964, υποθέσεις 90 και 91/63, Επιτροπή κατά Λουξεμβούργου και Βελγίου, Συλλ. 1964, σελ. 625.