ΔΙΚΑΙΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΣΦΑΛΙΣΗΣ

ΔΙΚΑΙΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΣΦΑΛΙΣΗΣ: Ο ΘΕΣΜΟΣ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΣΦΑΛΙΣΗΣ 4 λέγονται τα κρίσιμα νομικά ζητήματα και η επ’ αυτών βασική νομοθεσία και νομο- λογία καθώς και οι κύριες θεωρητικές απόψεις που υποστηρίζονται. Η μεγάλη περι- πτωσιολογία και οι αποσπασματικές ρυθμίσεις οφείλονται συχνά στην προσπάθεια του νομοθέτη να μη θίξει τα θεμελιωμένα ασφαλιστικά δικαιώματα ούτε τις προσδο- κίες των ασφαλισμένων που βρίσκονται κοντά στη συμπλήρωση των προϋποθέσεων για τη θεμελίωση ασφαλιστικού δικαιώματος. Ο νομοθέτης διαφοροποιεί το ασφα- λιστικό καθεστώς συνήθως με βάση χρονικά κριτήρια (τον χρόνο υπαγωγής στην ασφάλιση ή/και τον χρόνο θεμελίωσης του δικαιώματος στις παροχές) και ορισμέ- νες φορές με συνδυασμό χρονικών κριτηρίων με άλλα κριτήρια, όπως ηλικίας ή/και οικογενειακής κατάστασης. Τα αντικειμενικά αυτά κριτήρια επιτρέπουν κατ’ αρχήν τη διαφοροποίηση της ασφαλιστικής μεταχείρισης χωρίς να θίγουν την αρχή της ισό- τητας 5 , ενώ τα όρια των διαφοροποιήσεων ελέγχονται με βάση την αρχή της αναλο- γικότητας. Η αναλογικότητα αποτελεί το ισχυρότερο όπλο για τον δικαστικό έλεγ- χο των νομοθετικών παρεμβάσεων στην κοινωνική και οικονομική ζωή. Πάντως, το Συμβούλιο της Επικρατείας (ΣτΕ) δέχεται ότι η παραβίαση της αναλογικότητας υπάρ- χει όταν είναι κατάδηλο ότι η παρέμβαση από τη φύση της είναι ακατάλληλη για τον σκοπό που επιδιώκει ο νομοθέτης ή αν υπερακοντίζει τον σκοπό αυτόν και όχι όταν αμφισβητείται απλώς η σκοπιμότητά της 6 . Στο παρόν έργο δίνεται έμφαση στο διεθνές και ειδικότερα στο ενωσιακό δίκαιο,, διότι αποτελούν το πλέον κατάλληλο πλαίσιο για την αντιμετώπιση των σύγχρονων κοινωνικών προβλημάτων στην παγκόσμια οικονομία. Μεταξύ των προβλημάτων αυ- τών συγκαταλέγονται η διασφάλιση της κοινωνικής συνοχής μέσω της προστασίας των ευάλωτων κοινωνικά ομάδων, όπως είναι οι μετανάστες, οι άνεργοι, οι ηλικιω- μένοι και εν γένει όσοι δεν μπορούν να εξασφαλίσουν επαρκές εισόδημα για να ζουν με αξιοπρέπεια, η λειτουργία βιώσιμων οικονομικά συστημάτων κοινωνικής ασφάλι- σης, η σύνδεση της κοινωνικής ασφάλισης με την ανάπτυξη κ.λπ. Το δίκαιο της κοινωνικής ασφάλισης αναλύεται στο παρόν έργο σε δύο μέρη. Στο πρώτο μέρος , που αποτελείται από τέσσερα κεφάλαια, εξετάζεται η διαμόρφωση του θεσμού της κοινωνικής ασφάλισης. Το πρώτο κεφάλαιο αναφέρεται στην οριοθέ- τηση και την αυτονομία του δικαίου της κοινωνικής ασφάλισης, το δεύτερο στις πη- γές του, το τρίτο στην ιστορία και οργάνωση του ελληνικού συστήματος κοινωνικής ασφάλισης και το τέταρτο στην υπαγωγή στην ασφάλιση. Το δεύτ ερο μέρος εστιάζεται στη λειτουργία της κοινωνικής ασφάλισης που είναι οικονομική υπό την έννοια ότι επιτυγχάνεται η κάλυψη των ασφαλισμένων από τους προκαθορισμένους ασφαλιστικούς κινδύνους μέσω των παροχών, οι οποίες χρηματοδοτούνται πρωτίστως με την οικονομική συμβολή των ίδιων και των εργο- δοτών τους και μιας μικρότερης ή μεγαλύτερης αναδιανομής εισοδημάτων από τους οικονομικά ισχυρότερους ασφαλισμένους προς τους οικονομικά ασθενέστερους. Η αναδιανομή του εισοδήματος όσον αφορά στον κίνδυνο της ασθένειας πραγμα- 5. Ενδεικτικά, βλ. ΣτΕ 1039/2006, ΔιΔικ 2007, 1280, ΣτΕ 3431/2001, δημοσιευμένη στην ιστοσελίδα Νό- μος, 3177/2004, ΕΔΚΑ 2005, 523, ΣτΕ 58/1999, ΕΔΚΑ 1999, 615, ΣτΕ 251/1989, ΕΔΚΑ 1990, 15. Αντίθε- τη μεμονωμένη και παλαιότερη είναι η απόφαση του ΑΠ (Ολ.) 1119/1977, ΝοΒ 1978, 931. 6. Ενδεικτικά, βλ. ΣτΕ 1149/1988, ΤοΣ 1988, 324, ΣτΕ 392/1992, ΤοΣ 1994, 150.