ΔΙΚΑΙΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΣΦΑΛΙΣΗΣ

7 ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΔΕΥΤΕΡΗΣ ΕΚΔΟΣΗΣ Αναζητώντας την ασφαλιστική μεταρρύθμιση Από την αρχή της κρίσης μέχρι και το 2016 οι «ασφαλιστικές μεταρρυθμίσεις» διαδέ- χονται η μια την άλλη, αλλά δεν έχουν επιτύχει να διασφαλίσουν αφενός τη βιωσιμό- τητα των ασφαλιστικών οργανισμών και αφετέρου την επάρκεια των παροχών. Το πρόβλημα είναι αναπόσπαστα συνδεδεμένο με την πορεία της ελληνικής οικονομίας και την επίτευξη υψηλών ρυθμών ανάπτυξης, με τη βελτίωση των δημογραφικών δε- δομένων, με την αποδοτική οργάνωση και λειτουργία του ασφαλιστικού συστήμα- τος και με τη δίκαιη κατανομή των ελλειμμάτων του. Επιστημονικά μπορεί να κατα- γραφούν περισσότερες εναλλακτικές προτάσεις και να αποφασισθεί η βέλτιστη. Η κρίση ως προς το ποια είναι η βέλτιστη επιλογή μπορεί να ελεγχθεί πολιτικά και δι- καστικά με βάση τις αναλογιστικές μελέτες και τις μελέτες οικονομικών και κοινωνι- κών επιπτώσεων. Στα κράτη-μέλη της ΕΕ οι ασφαλιστικές μεταρρυθμίσεις στηρίζονται σε ευρύτερες συναινέσεις που επιτυγχάνονται με τον θεσμικό κοινωνικό διάλογο, με την τεκμηρί- ωση, με την αξιολόγηση εναλλακτικών σεναρίων και με τη σε βάθος μελέτη των οι- κονομικών και κοινωνικών τους επιπτώσεων. Οι ασφαλιστικές μεταρρυθμίσεις όμως διαχρονικά διχάζουν την ελληνική κοινωνία και τους πολιτικούς. Υπό τον φόβο του πολιτικού κόστους πολλά από τα μέτρα δεν εφαρμόζονται ενώ στον δημόσιο λόγο επικρατούν οι υποσχέσεις παροχών, επαναφοράς των καταργηθέντων και διατήρη- σης των «κεκτημένων». Έτσι, παρά την κρισιμότητα της κατάστασης, ιδίως μετά το 2010, δεν υπήρξε ευρύτερη συναίνεση για την αντιμετώπιση των επιτακτικών προ- βλημάτων με αποτέλεσμα συχνά τα νομοθετημένα μέτρα να εφαρμόζονται με καθυ- στέρηση. Ενδεικτικά, μέτρα που αφορούν στην οικονομική βιωσιμότητα του συστή- ματος, όπως η ρήτρα μηδενικού ελλείμματος ή ο υπολογισμός του εφάπαξ βοηθήμα- τος κατά τρόπο που να μην προκαλεί ελλείμματα στα ταμεία, ή η βασική και αναλο- γική σύνταξη, ή ο τρόπος υπολογισμού της σύνταξης, τα οποία είχαν εισαχθεί ήδη από το 2010 - 2012 αλλά δεν είχαν εφαρμοσθεί, απλώς αναδιατυπώνονται (με άλλη ονομασία και μικρές παραλλαγές) και η εφαρμογή τους προβλέπεται τελικά να ξεκι- νήσει στα τέλη του 2016. Ο πρόσφατος Ν 4387/2016 επαγγέλλεται επίσης την ασφαλιστική μεταρρύθμι- ση και προσθέτει ακόμη μια σειρά οργανωτικών κυρίως και παραμετρικών αλλα- γών, εστιάζοντας στη δημιουργία ενός οργανισμού κύριας κοινωνικής ασφάλισης και στην ενοποίηση του ασφαλιστικού καθεστώτος όλων των ασφαλισμένων (δημοσίων υπαλλήλων, μισθωτών, αυτοαπασχολουμένων, αγροτών, παλαιών ασφαλισμένων και νέων). Ο νόμος αυτός υλοποιεί τις δεσμεύσεις που ανέλαβε η Ελλάδα με το τρίτο μνημόνιο (Ν 4334/2015). Το πλήθος των αλλαγών του Ν 4387/2016 σε συνδυασμό με τις διατάξεις για τα όρια ηλικίας συνταξιοδότησης του Ν 4336/2015 καθιστούν ανα- γκαία τη δεύτερη έκδοση του παρόντος. Ενδεικτικά αλλαγές επέρχονται στη βάση υπολογισμού των εισφορών των αυτοτελώς απασχολουμένων, ελεύθερων επαγγελ- ματιών και αγροτών, στον τρόπο εξαγοράς των πλασματικών χρόνων, στην εξο-