ΣΥΛΛΟΓΙΚΟ ΕΡΓΑΤΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ

Πρόλογος 1ης έκδοσης Το ατομικό εργατικό δίκαιο ρυθμίζει παραδοσιακά τη λειτουργία των ατομικών ερ- γασιακών σχέσεων προκειμένου να εξασφαλίσει την αναγκαία κοινωνική προστα- σία των εργαζομένων. Η «συλλογικότητα» των σχέσεων εργασίας, ως ποιοτική διάσταση, αποτέλεσε, πε- ραιτέρω, ένα από τα σημαντικότερα στοιχεία τους. Οι εργασιακές σχέσεις δεν περι- ορίζονται στον ατομικό τους χαρακτήρα, δηλαδή μόνο στη διαμόρφωση των ατο- μικών σχέσεων εργοδότη και εργαζομένου. Ο εργαζόμενος αυτός αποτελεί μέλος της ομάδας ή κοινότητας, μέσα στην οποία εμφανίζεται σημαντικός αριθμός αλ- ληλοπροσδιοριζόμενων και αλληλοεξαρτώμενων σχέσεων. Έτσι έρχεται στην επι- φάνεια το συλλογικό συμφέρον, το οποίο σαφώς διακρίνεται από το συμφέρον του ατόμου - εργαζομένου. Οι εργαζόμενοι προκειμένου να το επιδιώξουν αποτελε- σματικότερα, οργανώνονται συλλογικά. Ομοίως, προκειμένου να ασκήσουν πίεση στην εργοδοτική πλευρά, επιδεικνύουν συλλογικά τη δύναμη τους. Και, τελικά, συ- νάπτονται σε συλλογικό επίπεδο συμβατικές σχέσεις. Η έννομη τάξη δεν ήταν βέβαια δυνατόν να αγνοήσει αυτή την κοινωνική δυναμι- κή. Σειρά θεσμών του εργατικού δικαίου, οι οποίοι μάλιστα συναντούν και συνταγ- ματική θεμελίωση, δικαιολογούνται από αυτήν ακριβώς την συλλογική διάσταση των σχέσεων εργασίας. Δημιουργείται, επίσης, και το συλλογικό εργατικό δίκαιο ως ιδιαίτερος κλάδος του εργατικού δικαίου. Στα πλαίσιά του διαμορφώνεται το δί- καιο της εκμεταλλεύσεως, αναγνωρίζονται και οργανώνονται θεσμικά οι συνδικα- λιστικές οργανώσεις, οι συλλογικές διαφορές, η συλλογική αυτονομία, οι συλλογι- κές συμβάσεις εργασίας, η απεργία, η συλλογική συμμετοχή των εργαζομένων στη διοίκηση των επιχειρήσεων κλπ. Οργανώνεται, δηλαδή, ένα σύστημα επαγγελμα- τικών σχέσεων. Είναι τελικά αυτή η εμπλοκή του ατομικού με το συλλογικό στοιχείο που καθιστά το εργατικό δίκαιο έναν κλάδο της νομικής επιστήμης πλούσιο σε ιδέες και συχνά πρωτοπόρο σε θεσμούς. Τα τελευταία, όμως, χρόνια, μέσα από ένα συνδυασμό οικονομικών, ιδεολογικών και πολιτικών συχνά πιέσεων, το συλλογικό στοιχείο συμπιέζεται. Κοινωνικές τά- σεις οδηγούν προς τον ατομικισμό, ιδεολογικές εκφράσεις του φιλελευθερισμού φαίνεται να κερδίζουν έδαφος, ενώ οι οικονομικές πιέσεις που αναπτύσσονται στο πλαίσιο της παγκοσμιοποίησης συμπιέζουν το κοινωνικό κράτος. Όσο, όμως, και αν θα μπορούσε να κάνει λόγο κανείς για κρίση του συνδικαλισμού, δεν μπορεί να παραγνωρίσει ότι το συλλογικό φαινόμενο είναι σήμερα και νομικά και κοινωνι- κά κατοχυρωμένο σε όλα σχεδόν τα μήκη και πλάτη, ώστε κανείς δεν μπορεί πλέ-