ΔΙΚΑΙΟ ΑΝΩΝΥΜΗΣ ΕΤΑΙΡΙΑΣ (2 ΤΟΜΟΙ)

172 Γ. Σωτηρόπουλος Γενικές διατάξεις Άρθρο 1 συνεπειών στους μετόχους με βάση διατάξεις του ισχύοντος δικαίου. Το πρώτο θα συμβαί- νει, εάν η κάμψη λειτουργεί ως αυτόνομος θεσμός του εταιρικού δικαίου με βάση ιδιαίτε- ρα κριτήρια (προς την κατεύθυνση αυτή Μάρκου , ΕλΔ 2011, 330 επ.), το δεύτερο εάν ως κάμψη βαπτίζονται π.χ. περιπτώσεις αδικοπρακτικής ευθύνης κάποιου μετόχου, που συμ- μετέχει στην εξαπάτηση κάποιου αντισυμβαλλομένου της εταιρίας. Είναι γεγονός ότι έχουν διατυπωθεί και υποστηρίζονται θεωρίες – κατά την παραπάνω έννοια – κάμψης της νομι- κής προσωπικότητας, οι οποίες, παρά τις επιμέρους διαφοροποιήσεις, θα μπορούσαν να καταταγούν συστηματικά σε τρεις κατηγορίες, χωρίς πάντοτε τα μεταξύ τους όρια να είναι απόλυτα σαφή (βλ. αναλυτικά Λιακόπουλο , Η άρση της αυτοτέλειας ..., 47 επ., Τζουγανάτο , Ανεπαρκής κεφαλαιοδότηση …, 23 επ.): η πρώτη κατηγορία περιλαμβάνει τις θεωρίες της κατάχρησης του θεσμού της ΑΕ, όπου σε πολλές παραλλαγές τους παίζουν ιδιαίτερο ρόλο υποκειμενικά στοιχεία από πλευράς μετόχων χωρίς να λείπουν και αντικειμενικοποιημένες εκδοχές τους (ΑΠ 781/2018 ΝοΒ 2019, 324). Τη δεύτερη κατηγορία απαρτίζουν οι λεγόμε- νες θεσμικές θεωρίες, όπου γίνεται προσπάθεια αντικειμενικοποίησης των κριτηρίων κάμ- ψης. Την τρίτη κατηγορία συνθέτουν οι θεωρίες του σκοπού του κανόνα δικαίου, οι οποί- ες για την κατάφαση της κάμψης εστιάζουν στην ερμηνεία του εκάστοτε εφαρμοζόμενου κα- νόνα δικαίου από τη σκοπιά της γενικής θεωρίας του νομικού προσώπου (σε αυτό ακριβώς έγκειται ο χαρακτηρισμός τους ως θεωρία), δηλ. εξετάζουν το κατά πόσο ο κανόνας της νο- μικής αυτοτέλειας του νομικού προσώπου είναι στη συγκεκριμένη περίπτωση συμβατός με την ερμηνεία του συγκεκριμένου κανόνα δικαίου. Εντούτοις, στις περισσότερες των περι- πτώσεων τα προβλήματα κάμψης (π.χ. θεμελίωση ευθύνης κάποιου μετόχου) επιλύονται (ή μπορούν να επιλυθούν) όχι μέσω κάμψης της νομικής προσωπικότητας με την έννοια μιας ειδικής μεθόδου θεμελιούμενης στο εταιρικό δίκαιο, αλλά μέσω ορθής ερμηνείας και εφαρ- μογής του ισχύοντος δικαίου (ιδιαίτερα όταν πρόκειται για περιπτώσεις καταστρατήγησης νόμου) ή μιας δικαιοπραξίας (βλ. για τη δήλωση πατρωνίας Τζουγανάτο , ΕΕμπΔ 2006, 863 επ., Βερβεσό , ΕπισκΕΔ 2006, 19). Ειδικά σε σχέση με τη θεμελίωση ευθύνης του μετόχου για εταιρικές υποχρεώσεις, το ζή- τημα της κάμψης τίθεται συνήθως στις ακόλουθες περιπτώσεις ( Ρήγας , Η άρση ..., 94 επ., Ρούσσος , Δίκαιο νομικών προσώπων, 344 επ.): (α) Πρώτον, όταν υπάρχει σύγχυση περιουσιών μεταξύ εταιρίας και μετόχου, πράγμα που μπορεί να συμβεί όταν η λογιστική παρακολούθηση της εταιρίας είναι αδιαφανής και δεν μπορεί να διαπιστωθεί σε ποιον (στην εταιρία ή στον μέτοχο) ανήκει κάποιο περιουσιακό στοιχείο ( Τζουγανάτος , Ανεπαρκής κεφαλαιοδότηση …, 89, Λιακόπουλος , Η άρση της αυ- τοτέλειας …, 150 επ.). Η νομική προσωπικότητα έχει ως συνέπεια τον χωρισμό περιουσι- ών. Συνεπώς, όταν αυτός ο χωρισμός δεν έχει υλοποιηθεί ή δεν είναι διαφανής, δεν μπορεί να γίνει επίκληση της περιουσιακής αυτοτέλειας του μετόχου έναντι της εταιρίας. Εντούτοις, στις περιπτώσεις αυτές είναι αμφίβολο εάν πρόκειται πράγματι για κάμψη ή για ορθή ερ- μηνεία και εφαρμογή των διατάξεων και θεσμών του κοινού δικαίου, όπως π.χ. των διατά- ξεων για την αναγκαστική εκτέλεση ή για την ευθύνη λόγω φαινομένου δικαίου ( Ν. Ρόκας , Εταιρίες, 389, Ελευθεριάδης , Η προστασία ..., 191 επ.). Συναφής με τη σύγχυση περιουσιών είναι η λεγόμενη σύγχυση σφαιρών, όπου το πρόβλημα εν προκειμένω συνίσταται στη δια- κρίβωση του προσώπου του συμβαλλομένου: όπως ορθά εντούτοις παρατηρείται, και εδώ 36 37