DESIGN

84 DESIGN - Ο σχεδιασμός των αντικειμένων στη σύγχρονη κοινωνία Ένας πρόσθετος παράγοντας που προάγει την επιλογή του σχεδιασμού από τον χρήστη είναι η χρησιμότητα [utility] (ή μη χρησιμότητα [disutility]), την οποία ορισμένοι χρήστες αντλούν από την επίλυση των προβλημάτων τους. Στον βαθμό που υπάρχει ένα ψυχολογικό όφελος, το οποίο προκύπτει από τη διαδικασία του σχεδιασμού (“Αυτό το σχεδίασα εγώ, ο ίδιος!”), ο χρήστης μπορεί να είναι πρόθυμος να αποδεχτεί ένα χαμηλότερης ποιότητας αποτέλεσμα, ακόμη και με το ίδιο κόστος σχεδιασμού από ειδικούς (Franke et al. 2010). Για λόγους πληρότητας επιτρέψτε μου να σχολιάσω μία πρόσθετη μορφή των δαπανών συναλλαγών, αυτήν που αναδεικνύεται στην οικονομική των δαπανών των συναλλαγών [ transaction cost economics (TCE)]. Το εννοιο- λογικό πλαίσιο [paradigm] της TCE έχει επηρεάσει τον τρόπο, με τον οποίο σκεφτόμαστε σχετικά με τη βιομηχανική οργάνωση, και έτσι θα πρέπει να αναφερθεί εδώ. Σε συμφωνία με την άποψη που διατυπώνεται στο παρόν κε- φάλαιο, η TCE προβλέπει ότι στην περίπτωση υψηλών δαπανών συναλλαγών υπάρχει μία αυξημένη προτίμηση για τον σχεδιασμό από τον χρήστη. Ωστόσο, οι δαπάνες συναλλαγών που προβλέπονται στην TCE είναι εκείνες που συν- δέονται με την ι διαιτερότητα των πόρων [ asset specificity ]. Όταν μία σχέση συμβολαίου μεταξύ ενός χρήστη και ενός ειδικού απαιτεί μία ριψοκίνδυνη οικονομικά επένδυση σε πόρους (π.χ. γνώσεις και εμπειρογνωμοσύνη) που είναι πολύ ιδιαίτεροι για τη συγκεκριμένη σχέση μεταξύ ενός χρήστη και ενός ειδικού, τόσο ο χρήστης όσο και ο ειδικός αντιμετωπίζουν απώλεια διαπραγ- ματευτικής ισχύος. Αυτό συμβαίνει, επειδή οι πόροι που έχουν αναπτυχθεί μπορούν να χρησιμοποιηθούν μόνο για τη συγκεκριμένη σχέση. Υπό αυτές τις συνθήκες, η TCE προβλέπει ότι ο χρήστης θα προτιμούσε να μην συμβάλλεται με κανέναν άλλο αλλά αντ’ αυτού να κάνει τον σχεδιασμό μόνος/η του. Για μία συζήτηση της θεωρίας της οικονομικής των δαπανών των συναλλαγών [transaction cost economics (TCE)] και τη σχετική βιβλιογραφία, βλέπε Ulrich and Ellison (2005). Το πρόβλημα με την επίκληση της TCE στο πλαίσιο αυτό είναι ότι το μεγαλύτερο μέρος του σχεδιασμού είναι μία προσπάθεια “μία και έξω” [“one-off”] και έτσι, όταν ο χρήστης συνάπτει μία σύμβαση με έναν ει- δικό, ο χρήστης συνήθως υποθέτει ότι όλες τις δαπάνες συναλλαγών, συμπε- ριλαμβανομένων των επενδύσεων σε συγκεκριμένους πόρους, θα καταβλη- θούν ως μέρος της συμφωνίας που έγινε. Ο ειδικός σπάνια, αν όχι ποτέ, θα επενδύσει σε συγκεκριμένους πόρους, χωρίς να συμπεριλάβει τις επενδύσεις αυτές στη σύμβαση για την παροχή υπηρεσιών σχεδιασμού. Οι Terwiesch και Loch (2004) συζητούν μερικά από αυτά τα ζητήματα σύναψης συμβάσεων και τιμολόγησης στο πλαίσιο των σχεδιασμένων κατά παραγγελία εξατομικευμέ- νων αντικειμένων.