ΑΡΧΕΙΑ ΚΑΙ ΔΙΚΑΙΟ

IX αρχή-θεματοφύλακα της μνήμης, στον ερευνητή, στην κοινω- νία; Το ερώτημα διατρέχει τη μελέτη της Μ. Κανελλοπούλου- Μπότη. Μπορεί ο δωρητής αρχείων να επικαθορίσει «κυριαρ- χικά» τους όρους πρόσβασης; Εάν οι δωρητές είναι «η ζωή των αρχείων» μπορούν να αποκλείουν την πρόσβαση του ερευνητή ή του ενδιαφερόμενου πολίτη εις το διηνεκές. Η συγγραφέας αναδεικνύει αυτή τη σύγκρουση της ιδιωτικής αυτονομίας με το κοινό καλό και αναγνωρίζει την ανάγκη για μία στάθμιση συμφε- ρόντων προς την κατεύθυνση της ελευθερίας πρόσβασης. Αυτή η σύγκρουση ενυπάρχει και στη σχέση της ρύθμισης των αρχείων με το δίκαιο της πνευματικής ιδιοκτησίας. Χωρίς αμφι- βολία, τα αρχεία «αποτελούν θεματοφύλακα της πνευματικής κληρονομιάς και αναγκαίο μέσο για μόρφωση και έρευνα», όπως επισημαίνει η Μ. Κανελλοπούλου-Μπότη. Εξίσου αναμφίβολο φαίνεται ωστόσο να είναι πως η περαιτέρω χρήση του προστα- τευόμενου έργου μέσα στο αρχείο πρέπει να σέβεται τους κανό- νες του δικαίου πνευματικής ιδιοκτησίας. Οι κανόνες της νέας Οδηγίας 2019/790/ΕΕ ανέδειξαν αλλά και –κυρίως– ρύθμισαν το ζήτημα της εξαίρεσης που επιτρέπει σε ιδρύματα της πολιτιστικής κληρονομιάς, όπως τα αρχεία, να προβαίνουν σε ψηφιακή αναπαραγωγή έργων των συλλογών τους, τα οποία προστατεύονται με δικαίωμα πνευματικής ιδιο- κτησίας, όταν αυτό επιβάλλεται για λόγους διατήρησης. Τα έργα όμως στα οποία ένα αρχείο μπορεί να έχει δικαιώματα πνευμα- τικής ιδιοκτησίας μπορεί να είναι και βάσεις δεδομένων αλλά και τα αρχειακά μεταδεδομένα. Η συγγραφέας συζητά αυτά τα εξαιρετικά ενδιαφέροντα –και όχι μόνο επιστημονικά– ζητήμα- τα με εμβριθή και κατατοπιστικό τρόπο. Τα αρχεία, συνδεδεμένα στην κοινή αντίληψη με το παρελ- θόν, έχουν μέλλον μόνο εφόσον συμβαδίσουν με τις δυνα- τότητες της ψηφιακής εποχής και τις αξιοποιήσουν. Όπως επισημαίνει η συγγραφέας «[σ]ήμερα είναι επιτακτικό να