ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΤΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ

Κεφάλαιο B: Νομικός Θετικισμός 39 γίνει δεκτή, όχι μόνο υπό το πρίσμα της ολιστικής ανάλυσης του δικαίου, αλλά και γενικότερα υπό το πρίσμα οποιασδήποτε θεωρίας του δικαίου 102 . Φτώχεια, ρατσισμός, ανισότητες ανδρών και γυναικών και έλλειψη ανθρωπίνων δι- καιωμάτων είναι ασύμβατες έννοιες και λειτουργίες με το κράτος δικαίου. δ. Παραδείγματα Ο Α αναλύει έναν κανόνα δικαίου λέγοντας ότι αυτός ο κανόνας είναι άδικος. Σύμφωνα με την θεωρία του νομικού θετικισμού ο Α εκφράζει μία γνώμη για το πώς πρέπει να είναι το δίκαιο, οπότε αυτό διαφοροποιείται από τις πρόνοιες του κανόνα. Ο Β αναλύει έναν κανόνα δικαίου αναφερόμενος στο περιεχόμενό του. Σύμφωνα με την θεωρία του νομικού θετικισμού ο Β αναφέρεται αντικειμενικά στον κανόνα δικαίου, όπως αυτός ισχύει. Ο Δ εφαρμόζει τον κανόνα δικαίου. Αυτή η εφαρμογή αναφέρεται στον ίδιο τον κα- νόνα δικαίου, όπως έχει τεθεί από τον νομοθέτη. Δεν γίνεται ηθική αξιολόγησή του. Οι νομικοί επιστήμονες και οι δικηγόροι μπορούν να χρησιμοποιούν κανονιστική γλώσσα όταν περιγράφουν το δίκαιο και να κάνουν νομικές κρίσεις χωρίς να υιοθε- τούν την ηθική αυθεντία του δικαίου. Ένας δικηγόρος μπορεί να πει σε έναν πελάτη: αν αποδέχεσαι την κανονιστική ισχύ του δικαίου, ότι επιβάλλει δηλαδή υποχρεώ- σεις, τότε θα πρέπει να κάνεις αυτή την πράξη ή να αποφύγεις μία άλλη πράξη. Πιο συγκεκριμένα, ο νόμος προβλέπει ότι για να λάβεις το επίδομα γάμου, πρέπει να προσκομίσεις στην υπηρεσία σου την ληξιαρχική πράξη γάμου. Αν την προσκομί- σεις, τότε θα λάβεις το επίδομα γάμου. Κάθε αξιολογική κρίση, π.χ. ο νόμος θα έπρε- πε να προβλέπει ότι η υπηρεσία αυτεπαγγέλτως αναζητεί την ληξιαρχική πράξη γά- μου, αναφέρεται στο δέον γενέσθαι, αλλά όχι σε αυτό που ισχύει. Η συζήτηση για την αλλαγή του νόμου είναι στην σφαίρα του δέοντος και είναι φιλολογική ή γενική, ενώ η αναφορά στον τεθειμένο κανόνα δικαίου είναι συγκεκριμένη, είναι αντικει- μενική, δεν επιδέχεται αμφισβήτησης και οδηγεί στην τήρηση του εν λόγω κανόνα δικαίου από τον συγκεκριμένο πολίτη. Αυτό με την σειρά του οδηγεί σε ασφάλεια 102. Raz J., The Authority of Law, 2nd edition, Oxford University Press, Oxford, New York, 2011, 211: ‘a non-democratic legal system, based on the denial of human rights, on extensive poverty, on racial segregation, sexual inequalities, and religious persecution may, in principle, conform to the requirements of the rule of law’. Ο συγγραφέας υποστηρίζει ότι ακολουθεί τον Hayek (νεοφιλελεύθερη ανάλυση του δικαίου, μη κρατούσα γνώμη). Πρβλ. Παπαγεωργίου, τελευταίες φράσεις στο Επίμετρο, πιο κάτω. Βλ. και υποσημ. 120 για το έργο «Άθλιοι» του Βίκτωρος Ουγκώ. Βλ. και Ντοστογιέφσκυ Φ., Πατατζή Σ. (μετάφραση), Έγκλημα και Τιμωρία, Ακάδημος, Αθήνα, 593: «Ποιο ήταν το ελατήριο που τον έσπρωξε στην δολοφο- νία και την κλοπή, αιτία όλων αυτών ήταν η μιζέρια του, η μεγάλη του φτώχεια, η επιθυμία του να εξασφαλίσει τα πρώτα του βήματα στη ζωή, με τρεις χιλιάδες ρούβλια που λογάρια- ζε να βρει στο σπίτι του θύματος». Για τον φιλελευθερισμό και το κράτος δικαίου βλ. Ψυχο- παίδης, Εισαγωγή στην Πολιτική Επιστήμη, 73-78, Μανιτάκης Α., Κράτος δικαίου και δικαστικός έλεγχος της συνταγματικότητα , Σάκκουλας, Αθήνα, 1994.